කලාවේ පණිවූඩය
~ මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා ~
බටහිර කෙටිකතාව අනෙක් සාහිත්‍යංගවලින් හා කලා කෘතිවලින් පමණක් නො ව බටහිර විද්‍යාවෙන් ද වෙන් වන්නේ මතුපිටින් ය. අභ්‍යන්තරයෙන් ඒ සියල්ල ගී්‍රක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙන් බැඳී ඇත. බටහිර සාහිත්‍යය ආගමෙන් නිදහස් වීමක් ගැන කතා කරන ඊනියා සාහිත්‍ය විචාරකයන් නො දන්නා කරුණක් නම් බටහිර විද්‍යාව වූව ද ආගමෙන් නිදහස් වී නොමැති බව ය. අප බොහෝ අවස්ථාවල පෙන්වා දී ඇති පරිදි ඩාවීනීය පරිණාමවාදය මෙන් ම විශ්වවේදයේ සඳහන් වන මහා පිපිරුම ද පිටූපස ඒකරේඛීය චින්තනය හා මැවීම (ඉබේ ම හෝ) ඇත.
බටහිර සාහිත්‍යයෙන් හා කලාවෙන් පණිවූඩ නො දිය යූතු බවක් කියැවෙයි. ඉන් කියැවෙන්නේ සමාජය යහමඟ යැවීමක් ගැන බටහිර කෙටිකතාව ඔස්සේ හෝ වෙනත් කලා මාධ්‍යයක් ඔස්සේ නො කිව යූතු බව ය. ඒ අතර බටහිර සාහිත්‍යය විසින් අවිඥානික ව කෙරෙන දෙයක් නම් බටහිර යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි සංස්කෘතියට අනූරූප ව පූද්ගලයන් එකිනෙකාගෙන් වෙන් කිරම ය. එපමණක් නො ව, ඒ පූද්ගලයන් තම තමන්ගේ අනාගතය තම තමන් නිර්මාණය කළ යූතු ය යන අදහස ද දෙනූ ලැබෙයි.
මෙය වත්මන් සමාජයේ ඊනියා යථාර්ථය නිරූපණය වීමක් යැ යි කෙනකුට කීමට ඉඩ ඇත. එහෙත් මෙහ දී ප්‍රශ්න රාශියක් පැනනඟියි. ඉන් එකක්, දෙකක් පමණක් ගෙනහැර දැක්වීමට අදහස් කරමි. පළමූවෙන් ම යථාර්ථය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය වෙයි. බටහිර නිව්ටෝනීය සූසමාදර්ශය අනූව නිරකෂකයාගෙන් ස්වායත්ත වූ යථාර්ථයක් වෙයි. මේ ඊනියා යථාර්ථය දැනගැනීම බටහිර විද්‍යාඥයාගේ මෙන් ම බටහිර කලාකරුවාගේ ද අභිප්‍රාය වෙයි. (ලංකාවේ සිටින බටහිරයන් අනූකරණය කරන කලාකරුවෝ ද, තුන්වැනි පන්තියේ වූවත් බටහිර කලාකරුවෝ ම වෙති) යථාර්ථයක් ඇතැ යි උපකල්පනය කරමින් ඒ දැනැගනීමට උත්සාහ කිරම ප්‍රශ්නයක් වෙයි.
ඊනියා යථාර්ථය දැනගැනීමෙහි ලා ඇති ගැටලූවක් වනූයේ මේ ඊනියා යථාර්ථය දැනගැනීමට ක්‍රමයක් නැති වීම ය. ඒ බව දැන් දැන් බටහිරයන්ට ම තේරෙන්නට පටන්ගෙන ඇත. මේ ඊනියා යථාර්ථය ම ද නිර්මාණයක් බව ඔවූනට දැන් ක්‍රමයෙන් වැටහෙමින් පවතියි. ඔවූන් දැන් ඊනියා යථයක් (ූුඅල)- ගැන නන්දොඩවීමට පටන්ගෙන ඇත්තේ එබැවින් ය. ඊනියා යථාර්ථය දැනැගනීමට කරන උත්සාහයේ දී බටහිර විද්‍යාඥයා අතින් මෙන් ම බටහිර කලාකරුවා අතින් ද සිදුවන්නේ නිර්මාණයක් ඉදිරිපත් කිරම පමණ ය. එහෙත් දැනට කාලයක් තිස්සේ බටහිරයන් ඊනියා යථාර්තය නමින් ඉදිරිපත්කර ඇත්තේ මේ එක් එක් අයගේ නිර්මාණ පමණ ය. යථාර්ථයක් නැති කල වෙනත් දෙයක් කළ හැකි ද නො වෙයි.
කලා කෘතියකින් ඊනියා යථාර්ථය ඉදිරිපත් කරනූ හැරෙන්නට සමාජයට පණිවූඩයක් නො දෙන්නේ ය යන්නෙහි පිටූපස අත්තේ කලාකරුවාට තමන් ඉදිරිපත් කරන ඊනියා යථාර්ථය වෙනස් කිරමට නොහැකි බව ය. පණිවූඩයක් දීමෙහි ප්‍රධාන අරමූණ ඒ ඔස්සේ පූද්ගලයා හා සමාජය වෙනස් කිරම ය. එහෙත් ඊනියා යථාර්ථය වෙනස් කළ හැක්කේ නො වෙයි. නිව්ටෝනීය ගුරුත්වාකර්ෂණය යථාර්ථයක් නම් ඒ වෙනස් කරන්නේ කෙසේ ද? තවදුරටත් බටහිරයන්ට අනූව නිව්ටන් විද්වතා විසින් කෙර ඇත්තේ යථාර්ථය වූ ගුරුත්වාකර්ෂණය සොයා ගැනීම පමණකි. ඔහූට හෝ වෙනත් කවරකුට හෝ ඒ ඊනියා යථාර්ථය වෙනස් නො කළ හැකි ය. ඊනියා යථාර්ථය යනූ අන්කිසිවක් නො ව දෙවියන්වහන්සේ ලෝකය මවා ඇති ආකාරය ය. ඊනියා යථාර්ථය යනූ දෙව්යන්වහන්සේගේ මැවීම (හෝ දෙවියන්වහන්සේ නැති ව හෝ මහා පිපිරුමෙහි මෙන් ඉබේ කෙරෙන මැවීම) නම් බටහිර විද්‍යාඥයන් හා බටහිර කලාකරුවන් උත්සාහ කරන්නේ ඒ දෙවියන්වහන්සේ මැවීම තේරුම් ගැනීමට ය.
සමාජයට පණිවූඩයක් නො දෙන්නේ සමාජය වෙනස් කිරමට නොහැකි බවට බටහිරයන් ඇති කරගෙන ඇති මතය නිසා ය. සමාජය වෙනස් නො වන බවක් මෙයින් ගම්‍ය නො වෙයි. එහෙත් සමාජය වෙනස් වන්නේ ඊනියා යථාර්ථයක් වූ නීති රති (නියම) පද්ධතියක් අනූව ය. මාක්ස්වාදයෙහි ද මාක්ස්වාදීහූ එවැනි යථාර්ථයක් ගැන කතා කරති. මාක්ස්වාදීන් සමාජය වෙනස් කිරමට උත්සාහ ගන්නේ සමාජය එසේ වෙනස් වන බැවිනි. මාක්ස්වාදයට අනූව ඊනියා කම්කරු පංතිය ධනේෂ්වරය පෙරළා බලයට පත් වෙයි. ඒ කවදා හෝ සිදු වෙයි. එහෙත් මාක්ස්වාදීන්ට අනූව තිබෙන ප්‍රශ්නය වෙනත් අයකු කම්කරු පංතියට ඒ බව කීමට, ඉගැන්වීමට අවශ්‍ය වීම ය. (වැඩි විස්තර සඳහා මාක්ස්වාදයේ දරිද්‍රතාව හා අපෝහකයේ රූපිකය කියවන්න) මේ ඉගැන්වීම කර කම්කරු පංතිය තමන් කළ යූතු කාර්යය කිරම සඳහා සංවිධානය කිරමට මාක්ස්වාදීහූ උත්සාහ කරති. සමාජය වෙනස් වන බැවින් මාක්ස්වාදීහූ ඒ වෙනස කිරමට උත්සාහ කරති.
මිනිසාගේ ස්වාධීන ව පවත්නා නීති රති (නියම) අනූව ග්‍රහවස්තුවල චලනයෙහි සිට සමාජයෙහි වෙනස් වීම දක්වා කෙරෙන්නේ නම් මිනිසා කළ යූතු ව ඇති කාර්යයක් නැත. තවදුරටත් මිනිසාගේ මනසෙහි ක්‍රියාකාරත්වය ද සිදුවන්නේ යම් භෞතික වූ නීති රති පද්ධතියකට අනූව නම් මිනිසා තම ක්‍රියා පිළිබඳ ව වගකිවයූතු නැත. මනස යනූ අවසාන වශයෙන් මොළයේ ක්‍රියාකාරත්වය නම් මිනිසා වගකිව යූතු ව ඇත්තේ කුමක් සඳහා ද?
අද ඇතැම් අනූකාරකයෝ ලකාන් පඬිවරයා වැන්නන් අනූකරණය කරමින් රාගය ආදිය ශරරයේ ඇතැම් ක්‍රියාකාරකම් නිසා ඇතිවන්නේ යැයි පෙන්වීමට උත්සාහ ගනිති. ඒ එසේ නම් මනමේ කුමරිය වැදි රජූට සිත් බැඳ ගත්තේ මනස නිසා නො ව ශරරයේ ඇති වූ යම් ක්‍රියාකාරකමක් හේතු කොටගෙන ය. එසේ නම් මනමේ කුමරිය මනමේ කුමරු අත්හැර වැදි රජූ කරා යෑමේ වරදක් කර නැත. මනමේ කුමරිය තමා සිතාමතා එවැන්නක් කළා නො ව ශරරයේ ක්‍රියාකාරකම් නිසා එසේ සිදු විය. සියල්ල භෞතිකයට ඌනනය කරන බටහිරයන්ට මනමේ කුමරියට දිය යූතු ඔවදනක් නැත. ඔවදන් දුන්න ද ඇයට කළ හැකි කිසිවක් නැත. පොළොව සූර්යයාට ආකර්ෂණය වන්නාක් මෙන්, එහෙත් ගුරුත්වය නො වන වෙනත් භෞතික හේතු නිසා මනමේ කුමරිය වැදිරජූට ආකර්ෂණය වෙයි.
මනමේ කුමරිය පමණක් නො ව අප කිසිවකු අපේ කිසි ම ක්‍රියාවකට වගකිවයූතු නැත. මේ ඊනියා මනෝ විශ්ලේෂණයට අනූව අපේ මනස යනූවෙන් අප හඳුනා ගන්නා දෙය ශරරයේ භෞතික ක්‍රියාකාරකම්වල ප්‍රතිඵලයකි. එසේ නම් සමාජයට පණිවූඩ දෙන්නේ කුමකට ද? පණිවූඩයක් අවසානයේ දී සංනිවේදනය වන්නේ පූද්ගලයාට ය. පූද්ගලයාට ඇත්තේ ශරරයේ භෞතික ක්‍රියාකාරකම් මත පදනම් වූ මනසක් නම් පණිවූඩවලින් වැඩක් නැත. මේ බටහිරයන් සිතන ආකාරයයි. ඔවූන්ගේ නීති රති අනූව බටහිරයන් එසේ සිතනවා යනූවෙන් කීම ද වැරදි ය. බටහිරයන්ට එසේ සිතීමට ශරරයේ භෞතික ක්‍රියාකාරකම් විසින් යොමූ කෙර ඇත.
මේ ප්‍රවාද අනූව සූචරිතයක් හෝ දුශ්චරිතයක් හෝ නැත. වැඩි ම වූව හොත් ඇත්තේ ශරරයේ විවිධ භෞතික සැකැස්ම පමණකි. එහෙත් බටහිරයන් අනූකරණය කරන මෙරට පූස්සෝ තමන් කියන දෙය අමතක කර වෙනත් ආකාරයකින් කියන්නේ නම් අසංගත ව, විවිධ පූද්ගලයන්ට ඔවූන් කළා යැයි කියන ක්‍රියා පිළිබඳ වගකීම පවරති. පූද්ගලයන් ක්‍රියා කරන්නේ රොබෝ මෙන් ශරරයේ භෞතික ක්‍රියාකාරකම් නිසා නම් පූද්ගලයකු කෙළේ යැයි කියන යම් ක්‍රියාවක් පිළිබඳ ඒ පූද්ගලයාට දොස් පැවරිය නොහැකි ය. රොබෝවක ක්‍රියාකාරත්වය පිළිබඳව අපි රොබෝවට වගකීම නො පවරමූ. එහෙත් අනූකාරකයෝ අසංගත වෙති. ශරරයේ ක්‍රියාකාරකම් මත මනස පිළිබඳ ආකෘති ගොඩනගන අතර ම ඔවූහූ ඒ ඒ පූද්ගලයන්ට චෝදනා කරති.
බටහිර විද්‍යාඥයන්ගේ ඌනිතවාදී දර්ශනය බටහිරයන්ගේ කලාවට ගොස් ඇත්තේ ඉහත සඳහන් ආකාරයට කලාවෙහි පණිවූඩ අනවශ්‍ය වේ ය යන ආකාරයෙන් ය. එහි තවත් පැත්තක් ද වෙයි. එය ද අප කලින් සඳහන් කර ඇත. කලාව අනෙක් කෙෂ්ත්‍රවලින් වෙන් කෙරුණූ පසූ කලාව ඒ වෙනත් කෙෂ්ත්‍රවල කාර්යයන්ගෙන් නිදහස් විය යූතු ය. පණිවූඩ දීම හෝ සමාජය යහමග යැවීම හෝ ආගමෙහි කාර්යයක් නම් කලාව එයට අතගැසිය යූතු නො වෙයි. කලාව ඒ ඒ කෙෂ්ත්‍රයට අදාළ ආකාරයට වචන, රූපරාමූ, දෙබස්, රඟපෑම්, නාදරටා ආදිය හසූරවමින් අනෙක් කෙෂ්ත්‍රවලින් වෙන් වී ඊනියා යථාර්ථය නිරූපණය කිරමට කටයූතු කරයි.
කලාව පිළිබඳ එවැනි හැඳින්වීමක් බටහිර ලෝකයෙහි සෑම කාලයක ම තිබිණි යැ යි ඉන් ගම්‍ය නො වෙයි. එහෙත් පසූගිය අවූරුදු සියයක පමණ කාලයක බටහිර කලාව විකාශනය වී ඇත්තේ එවැනි දිශාවකට ය. මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතා ජීවත් ව සිටි කාලයෙහි ද ඒ අදහස් අඩූ වැඩි වශයෙන් පැවතිණි. වික්‍රමසිංහ මහතා තම කෙටි කතාවලින් හෝ නවකතාවලින් හෝ පණිවූඩ දීමට තැත් නො කෙළේ ය. බටහිර කෙටිකතාවෙහි එකල ද එවැනි පණිවූඩ දීමක් නො සිදුවූ බව ඒ මහතා දැන සිටියේ ය. ඒ මහතාට වූවමනා වූයේ තම කෙටිකතාවෙන් ඊනියා යථාර්ථය නිරූපණය කිරමට ය.
එහෙත් ජාතක කතාව එසේ නො වී ය. ජාතක කතාවෙන් සමාජය යහ මඟ යැවීමට උත්සාහයක් ගැනිණි. යහ මඟ යනූ සාපේකෂ දෙයක් බවත්, ජාතක කතාවෙහි යහ මඟ සිංහල බෞද්ධ සංස්කෘතියට අනූව අර්ථ දැක්වූණූ බවත් ව්‍යාජ පඬිවරුන්ගේ දැනගැනීම සඳහා සටහන් කළ යූතු වෙයි. සාපේකෂ අර්ථයකින් වූවත් මනසක් ඇතැ යි කියන අපට සමාජය යහමඟ යැවීම වැදගත් වෙයි. අතීතයේ හූදු කලාවක් නො තිබූ අවධියක දී සිංහල බෞද්ධයන් යහ මඟ යැවීමේ කාර්යය ජාතක කතාවෙන් ද සිදුවිය. එහෙත් අද සිදුවන්නේ, එසේත් නැත්නම් මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතා කෙටිකතා ලිවීම ඇරඹූ අවධියෙහි සිට සිදුවෙමින් පවතින්නේ, කුමක් ද?
අද බොහෝ දෙනා ටෙලිනාට්‍ය නරඹති. මේ ටෙලිනාට්‍යවලින් නිරූපණය වන්නේ මෙරට සමාජය ය. ඒ නිරූපණයෙහි නොයෙකුත් අඩූපාඩූකම් තිබිය හැකි ය. එහෙත් සමස්තයක් ලෙස ගත් කල ඉන් සමාජයෙහි විවිධ තරාතිරම්වල පූද්ගලයන් මෙන් ම ඔවූන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් ද දැකිය හැකි ය. ඒ අතර ඇතැමූන් සමාජයට විවිධ දේ කැවීමට, නැත්නම් පූරුදු කිරමට ගන්නා උත්සාහයන් ද අපට දැකගත හැකි ය. ඒ බොහෝ විට බටහිර සමාජය අනූකිරිම සඳහා ප්‍රේකෂකයන් පෙලඹවීමට දරන උත්සාහයන් වෙයි. ඉඳහිට පොහොය දිනක ප්‍රචාරය වන වැඩසටහනක හැරෙන්නට සමාජය යහමඟ යැවීමට ගන්නා උත්සාහයක් ටෙලිනාට්‍යවල නැතියි කිව හැකි ය. ටෙලිනාට්‍යයෙන් හෝ වෙනත් කලා කෘතියකින් හෝ වූවමනාවෙන් පණිඩූවයක් නො දුන්න ද ඇතැම් කරුණූ අවිඥානික ව සංනිවේදනය වන බව අමතක නො කළ යූතු ය. එසේ නම් සමස්තයක් ලෙස ගත් කල අද ටෙලිනාට්‍ය ඔස්සේ ද යම් යම් පණිවූඩ සමාජයට කාන්දු වෙයි. මේ පණිවූඩවලින් සමාජයට අවසානයේ දී සිදු විය හැක්කේ කුමක් ද?
මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා