නීර්මාණාත්මක චින්තනය සහ සාපේක්ෂතාවාදය

පොල් ගෙඩිය කරා පැමිණෙන පොළොව

~ මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා ~

පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයා තමා නිසල ව සිටින්නේ යැ යි සැලකුව ද ඉරෙහි හෝ හඳෙහි හෝ සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව චලනය වෙයි. පොළොව තම අකෂය වටා භ්‍රමණය වෙමින් සූර්යයා වටා ද යයි. ඒ යන්නේ පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව නොව පොළොවෙන් ඉවත ඉරෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව ය. ඉරෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව චලනය වන පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයා තමා නිසල ව ඇතැ යි ගන්නා පරිදි පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව චලනය වන, වැටෙන, පොල් ගෙඩියෙහි සිටින කෘමියා ද තමා නිසල ව සිටින්නේ යැ යි සලකයි.

කාලය යනූ කුමක් ද යන්න පිළිබඳ ව ප්‍රවාදයක් නිර්මාණය කිරීමට අපට දෑන් උත්සාහ ගත හැකි ය. සිංහල ථෙරවාද බෞද්ධ සම්ප්‍රදායට අනූව කාලය යනූ පඤ්ඤන්තියකි. මෙයින් අදහස් වන්නේ අපේ අර්ථ දෑක්වීම්වලට අනූව කාලය යනූ අනෙක් ඉන්ද්‍රියන් ගේ සෘජූ ආධාරයක් නොමැතිව මනසින් නිර්මාණය කරගත හැකි සංකල්පයකි. මෙහි දී අවධාරණය කළ යූතු පදය නම් සෘජූ යන්න ය. එයින් කියැවෙන්නේ වක්‍රව අනෙක් ඉන්ද්‍රිය ආධාර කරගත හැකි හෝ ආධාර වන හෝ බව ය. කාලය ගැන මනස දන්නා, එනම් මනස විසින් නිර්මාණය කෙරී ඇති ගුණයක් නම් එය ඉදිරියට ගලාගෙන යන බව ය. කාලය නොනැවතී ඉදිරියට යයි. බටහිර විද්‍යාඥයෝ කාලයේ මේ ගුණය ගැන කතා කිරීම සඳහා කාලහීය (Arrow of Time)- යන වචනය යොදා ගනිති. එහෙත් අප සඳහන් කර ඇති පරිදි නිව්ටෝනීය භෞතික විද්‍යාවෙහි කාලය ගලා නො යයි. එහි කාලය ගල්ගැසී ඇත.

බටහිර විද්‍යාවට කාලය යනූවෙන් යමක් ඇත. බටහිර විද්‍යාවෙහි පූටූවක් ඇතැ යි යනූවෙන් ගැනෙන ආකාරයට කාලය ද ඇතැ යි ගැනෙයි. පූටූව මෙන් ම කාලය ද බටහිර විද්‍යාවට අනූව යථාර්ථය වෙයි. මිනිසූන් හෝ වෙනත් නිරීකෂකයන් නොසිටිය ද කාලය ඇත. එහෙත් නිව්ටෝනීය භෞතික විද්‍යාවෙහි කාලය පූටූවක් මෙන් ඉන්ද්‍රිය ඔස්සේ දෑනගන්නක් නො වෙයි. එබැවින් කාන්ටි නම් බටහිර දාර්ශනිකයාට කාලය යනූ ප්‍රාග් අනූභූති ( a prior i)- දෙයක් යැ යි ප්‍රකාශ කිරීමට සිදු විය. එයින් ඔහූ අදහස් කළේ අනූභූතියට පෙර, එනම් ඉන්ද්‍රියන් ආශ්‍රිත ව දෑනූමක් ලබා ගැනීමට පෙර කාලය පිළිබඳ දෑනූමක් මිනිසාට ඇති බව ය. කාලය පමණක් නොව අවකාශය ද කාන්ටි විද්වතාට අනූව ප්‍රාග් අනූභූති විය.

අයින්ස්ටයින් විද්වතා ගේ විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙන් ද මේ ප්‍රාග් අනූභූති බවෙහි වෙනසක් නො කෙරිණි. විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි දී වූයේ කාලය හා අවකාශය නිරපේකෂ බවින් මිදී සාපේකෂ තත්ත්වයකට පත්වීම ය. නිව්ටෝනීය භෞතික විද්‍යාවෙහි සිද්ධි දෙකක් අතර වූ කාල ප්‍රාන්තරය එක් එක් නිරිකෂකයා සම්බන්ධයෙන් ගත් කල වෙනස් නො වීය. එහෙත් විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි සිද්ධි දෙකක් අතර කාල ප්‍රාන්තරය නිරිකෂකයා ගෙන් නිරිකෂකයාට වෙනස් වීමට හැකි විය. නිරිකෂකයන් දෙදෙනා එකිනෙකාට සාපේකෂ ව චලනය වන්නේ නම් ඔවූන් සිද්ධි දෙකක් සම්බන්ධයෙන් මනින කාල ප්‍රාන්තර වෙනස් විය.

විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි කෙරුණේ කාලය හා අවකාශය එක් කිරීම ය. කාලය හා අවකාශය යනූ තවදුරටත් එකිනෙකින් වෙන්වූ දැ නො වීය. එක් නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව කාල ප්‍රාන්තරයක් පමණක් ඇති සිද්ධි දෙකක් වෙනත් නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව කාල ප්‍රාන්තරයක් මෙන් ම අවකාශ ප්‍රාන්තරයක් ද සහිත සිද්ධි දෙකක් වීමට හැකි විය. එහෙත් විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි සිද්ධි දෙකක අවකාශ කාල ප්‍රාන්තරය (space time interval) ලෙස හැඳින්වෙන්න නිරීකෂකයා ගෙන් ස්වායත්ත විය. ඉන් කියැවෙනූයේ කිනම් නිරිකෂකයකු සම්බන්ධයෙන් ගත්ත ද සිද්ධි දෙකක අවකාශ කාල ප්‍රාන්තරය එකක් ම බව ය. ඒ අවකාශ කාල ප්‍රාන්තරය නිරීකෂකයා ගෙන් නිරීකෂකයාට වෙනස් නො වීය. එලෙස වෙනස් නොවන රාශියකට අවිචලකයක් (invariant)- යැ යි කියනූ ලැබෙයි.

මෙහි දී කිව යූතු ප්‍රධාන ම කරුණක් වනූයේ අවකාශ කාලය එකට ගත්කල ප්‍රාග් අනූභූති බව ය. එනම් අවකාශ කාලය ඉන්ද්‍රීය ගෝචර දෑනූමෙන් හා වෙනත් වස්තුන් ගෙන් ස්වායත්ත වෙයි. නිව්ටෝනීය භෞතික විද්‍යාවෙහි අවකාශය හා කාලය වෙන වෙන ම ගත් කල ප්‍රාග් අනූභූති වෙයි. විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි දී සිදු වන්නේ ඒ දෙක ම අවකාශ කාලය ලෙස ගත් කල ඉන්ද්‍රීය ගෝචර දෑනූම ලබා ගැනීමට පෙර ද තිබෙන බව ගැනීම ය. නිව්ටෝනීය භෞතික විද්‍යාවෙහි තිබෙන අවකාශයක හා කාලයක වස්තු චලනය වෙයි. විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි තිබෙන අවකාශ කාලයක වස්තු චලනය වෙයි.

එහෙත් සාධාරණ සාපේකෂාතාවාදයෙහි (General Theory of relativity)- දී මේ තත්ත්වය වෙනස් වෙයි. එහි දී අවකාශ කාලය කල්තබා දෙනූ නො ලැබෙයි. එහි අවකාශ කාලය නිර්ණය වනූයේ වස්තු මඟිනි. වස්තු, එනම් ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ මඟින් අවකාශ කාලය සකස් වෙයි. ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ ව්‍යාප්තිය (destribution)- වෙනස් වීමත් සමඟ අවකාශ කාලය ද වෙනස් වෙයි. සාධාරණ සාපේකෂතාවාදයෙහි අයින්ස්ටයිනීය කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණ (einstein's field equation)- නමින් හැඳින්වෙන සමීකරණ පද්ධතියෙහි වම්අත පැත්තෙහි අවකාශ කාලය, එනම් ඡ්‍යාමිතිය පිළිබඳ වූ පද ද, දකුණූ පැත්තෙහි ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ ව්‍යාප්තිය හා සම්බන්ධ වූ පද ද වෙයි. දකුණූ පැත්ත දී ඇති විට වම්අත පැත්ත සඳහා විසඳුම් මේ සමීකරණ පද්ධතිය විසඳීමෙන් ලබාගත හැකි වෙයි. ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ ව්‍යාප්තිය වෙනස් වන විට අවකාශ කාලය ද වෙනස් වන්නේ මේ සමීකරණ පද්ධතියට අනූව අවකාශ කාලය ඒ ඒ ව්‍යාප්තිය මත පදනම් වන බැවින් ය.

සාධාරණ සාපේකෂතාවාදයෙහි වස්තු දෙන ලද අවකාශ කාලයක චලනය වනවා වෙනූවට වස්තු විසින් අවකාශ කාලය නිර්මාණය කෙරෙයි. වස්තුවල චලනය අනූව ද අවකාශ කාලය වෙනස් වෙයි. ප්‍රධාන වන්නේ අවකාශ කාලය නොව වස්තු, එනම් ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ ය. දෑන් අවකාශ කාලය ප්‍රාග් අනූභූති ලෙස ගත හැකි නො වෙයි. ඒ අවකාශ කාලය ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ පද්ධතිය මත පරායත්ත වන බැවින් ය.

එහෙත් මෙහි දී තරමක ගැටලුවක් වෙයි. මේ සූත්‍රකරණය අනූව අවකාශ කාලය ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ පද්ධතිය මත පරායත්ත බැවින් ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ කිසිවක් නැති විට අවකාශ කාලයක් නොතිබිය හැකි යැ යි නිගමනය කිරීමේ හැකි කමක් වෙයි. වෙනත් වචනවලින් කිවහොත් අවකාශ කාලයක් තිබීමට නම් ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ පද්ධතියක් තිබිය යූතු ය. එහෙත් විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි දක්නට ලැබෙන අවකාශ කාලය ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ පද්ධතියක් නොමැතිව වූව ද තිබිය හැකි ය. ඒ අවකාශ කාලය ද අයින්ස්ටයිනීය කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවල විසඳුමක් වෙයි. එසේ නම් විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙන් කියැවෙන අවකාශ කාලය කුමක් ද? එය තිබිය නොහැකි ද? එවැනි විසඳුමක් අයින්ස්ටයිනීය කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවලට තිබීමෙන් කියැවෙන්නේ කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණ නිසියාකාර ව සූත්‍රගත කෙරී නොමැති බව ද?

එසේ ම සාධාරණ සාපේකෂතාවාදයෙහි ද කාලය ගලා යෑමක් නැත. එහි ද කාලය ගල් ගැසී ඇත. අවකාශ කාලයෙහි අවකාශය හා කාලය එක් වී ඇත්නම් කාලය ගැන වෙන ම කතා කරන්නේ කෙසේ දෑ යි කිසිවකුට ප්‍රශ්නයක් වීමට ඉඩ ඇත. එහෙත් මෙහි දී කාලය ගැන කතා කෙරෙන්නේ එක් නිරිකෂකයකු හා සම්බන්ධයෙන් ය. ඕනෑම නිරිකෂකයකු ගත් කල විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙහි මෙන් ම සාධාරණ සාපේකෂාතාවාදයෙහි ද කාලය හා අවකාශය වෙන් කළ හැකි ය. එනම් කාලය වෙනමත් අවකාශය වෙනමත් ගත හැකි ය. එහෙත් එහි දී අවධාරණය කළ යූත්ත නම්, කාලය නොමැති ව අවකාශයවත් අවකාශය නොමැති ව කාලයවත් නොපවතින බව ය. වෙන වෙන ම ගැනීමට හැකි වීම යනූ වෙන වෙන ම පැවතීම නො වෙයි. වෙන වෙන ම ගැනීමට හැකි වීම යන්නෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ වෙන වෙන ම මැනගත හැකි ය යන්න ය.

කාලය හා අවකාශය (දුර) වෙන වෙන ම ගත්ත ද, සාපේකෂතාවාදයන්හි දී, සිද්ධියකට අවකාශයේ පමණක් සිදු විය නොහැකි ය. එනම් කිසිම නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව සිද්ධියක් හූදු අවකාශයක සිදු නො වෙයි. සිද්ධියක් සඳහා අවකාශය මෙන් ම කාලය ද අවශ්‍ය වෙයි. පොල් ගෙඩියක් වැටීම ගැන සලකමූ. පොළොවෙහි, එනම් බිම සිටින, යම් නිරිකෂකයකුට සාපේකෂව ගත් කල පොල් ගෙඩිය ගස මූදුනේ තිබී ටිකෙන් ටික බිමට පහත් වෙයි. ඒ නිරිකෂකයාට අනූව පොල් ගෙඩිය යම් කාලයක දී ගස් මූදුනෙහි වෙයි. ඉන් ස්වල්ප කාලයකට පසූව පොල් ගෙඩිය පොළොවට වැටෙයි. ඒ නිරිකෂකයා කාලය හා අවකාශය වෙන වෙන ම මනියි. අහවල් කාලයෙහි දී පොල් ගෙඩිය යම් උසක ඇති අතර, වෙනත් කාලයක දී එය පොළොවෙහි වෙයි. එසේ වෙන වෙන ම කාලය හා දුර (අවකාශය) මැනගත හැකි වූවත් පොල් ගෙඩිය අවකාශයේ කිසිම තැනක කාලයක් නොමැති ව නො පවතියි. පොල් ගෙඩිය ගස මූදුනේ ඇත්තේ යම්කිසි කාලයක දී ය. එමෙන් ම පොළොව මතුපිට පිහිටන්නේ ද යම්කිසි කාලයක දී ය. කාලය හා අවකාශය යම් නිරිකෂකයකු විසින් වෙන වෙන ම මැනගත්ත ද, කාලය හා අවකාශය වෙන වෙන ම නො පවතියි.

අපි දෑන් වෙනත් නිරිකෂකයකු මේ සිද්ධි දාමය දකින අයූරු සලකමූ. අපි පොල් ගෙඩියෙහි සිටින කෘමියකු නිරිකෂකයා ලෙස සලකමූ. (අවශ්‍ය නම් පොල් ගෙඩියත් සමඟ වැටෙන මිනිස් නිරිකෂකයකු ගත හැකි ය.) මේ කෘමියාට මිනිසකුට මෙන් අවකාශය හා කාලය පිළිබඳ සංකල්ප ඇතැ යි සිතමූ. කෘමියා පොල් ගෙඩිය වැටීම යනූවෙන් කියැවෙන්න දකින්නේ කෙසේ ද? කෘමියාට අනූව කෘමියා ගේ සිට පොල් ගෙඩියට ඇති දුර වෙනස් නො වෙයි. පොල් ගෙඩිය ගස මූදුනේ ඇත්තේ යම් කාලයක දී ය. කෘමියා ඒ කාලය දනියි. පොල් ගෙඩිය පොළොව සමඟ ස්පර්ශ වන වෙලාව ද කෘමියා දෑන ගනියි. කාලය වෙනස් වී ඇත. එහෙත් වෙනස් වී නැත්තේ කෘමියා ගේ සිට පොල් ගෙඩියට ඇති දුර ය. කෘමියාට සාපේකෂ ව පොල් ගෙඩිය නිසල ව ඇත. කෘමියා තමා නිසල ව ඇතැ යි සලකයි. ඒ පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයා ද තමා නිසල ව සිටින්නේ යැ යි සලකන පරිදි ය.

පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයා තමා නිසල ව සිටින්නේ යැ යි සැලකුව ද ඉරෙහි හෝ හඳෙහි හෝ සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව චලනය වෙයි. පොළොව තම අකෂය වටා භ්‍රමණය වෙමින් සූර්යයා වටා ද යයි. ඒ යන්නේ පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව නොව පොළොවෙන් ඉවත ඉරෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව ය. ඉරෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව චලනය වන පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයා තමා නිසල ව ඇතැ යි ගන්නා පරිදි පොළොවෙහි සිටින නිරිකෂකයකුට සාපේකෂ ව චලනය වන, වැටෙන, පොල් ගෙඩියෙහි සිටින කෘමියා ද තමා නිසල ව සිටින්නේ යැ යි සලකයි. ඕනෑම නිරිකෂකයකු තමා නිසල ව සිටින බවටත්, වෙනත් නිරිකෂකයන් තමාට සාපේකෂ ව චලනය වන බවටත් ගනියි. තමා නිසල ව ඇතැ යි ගන්නා කෘමියාට සාපේකෂ ව පොල් ගෙඩිය චලනය නො වෙයි. කෘමියාට සාපේකෂ ව චලනය වන්නේ පොල් ගස හා පොළොව ය. යම් කාලයක දී කෘමියාට සාපේකෂ ව පොල් ගසේ මූදුනට ඇති දුර ශුන්‍ය වෙයි. ටික කාලයකට පසූ පොල් ගසේ මූදුනට යම් දුරක් ඇති බවත් පොල් ගසේ මූලට (පොල් ගෙඩිය ගස මූල පතිත වී යැ යි සිතමූ) දුරක් නැති බවත් කෘමියා පවසනූ ඇත. කෘමියාට සාපේකෂ ව පොල් ගස චලනය වී ඇත. ගසේ මූදුන කෘමියා ගෙන් ඈතට ගොස් ඇති අතර ගසේ මූල කෘමියා කරා පැමිණ ඇත. යම් කාලයක දී ගසේ මූලට කෘමියා ගේ සිට දුරක් ඇති අතර ටික වේලාවකින් පසූ ඒ දුර ශූන්‍ය වෙයි. කෘමියා කරා පැමිණ ඇත්තේ පොල් ගසේ මූල පමණක් නො වෙයි. පොළොව ද කෘමියා කරා පැමිණ ඇත! එනම් පොළොව පොල් ගෙඩිය කරා පැමිණ ඇත! පොළොවට කෘමියා කරා අවකාශයක පමණක් පැමිණිය නොහැකි ය. ඒ සඳහා කාලය ද අවශ්‍ය වෙයි. කාලය හා දුර වෙන වෙන ම මැන්න ද පොළොව කෘමියා කරා පැමිණෙන්නේ කෘමියා ගේ අවකාශ කාලයෙහි ය.

මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා

දෙවියන් වහන්සේ හා නිර්මාණය

මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා -

ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි දෙවියන් වහන්සේට ඕපපාතික ව පහළ වීමට හැකි කමක් නැත. එයට හේතුව දෙවියන් වහන්සේට ඕපපාතික ව පහළ වීමට උන්වහන්සේ විසින් නිර්මාණය කෙරුණූ ලෝකයක් නොතිබීම ය. ලෝකය නිර්මාණය කරනූ ලබන්නේ දෙවියන් වහන්සේ විසින් බැවින් කාලය පිළිබඳ කිනම් අර්ථකථනයක් දුන්න ද උන්වහන්සේ පහළ වන තුරු ලෝකයක් තිබිය හැකි නො වෙයි. මෙහි දී කිව හැකි එක් කරුණක් නම්, ලෝකය ද දෙවියන් වහන්සේ ද එකට නිර්මාණය වූ බව ය. දෙවියන් වහන්සේ ඕපපාතිකව පහළ වන විට ලෝකය ද ඒ හා සමඟ පහළ විණි යැ යි කතාවක් ගොඩනැඟිය හැකි ය. එය බ්‍රහ්මන් හා සම්බන්ධ ලෝක නිර්මාණයට තරමක් සමීප වූව ද එහි දී ලෝකය මැවීම පිළිබඳ ගෞරවය දෙවියන් වහන්සේ ගෙන් උදුරා ගැනීමක් සිදු වන බව පෙනී යයි. එය ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය සමඟ සංගත නො වෙයි.

දෙවියන් වහන්සේ විසින් දෙවියන් වහන්සේ නිර්මාණය කරනූ ලැබිය නොහැකි ද යන ප්‍රශ්නයට පිළිතුර උන්වහන්සේ ඇත්තට ම ඇතැ යි යනූවෙන් ගන්නේ ද නැත් ද යන්න මත රඳා පවතියි. උන්වහන්සේ ඇත්තට ම නැත්නම් සමහර විට මනස විසින් මනස ඇති කරනූ ලබන්නේ ය වැනි පිළිතුරක් දීමේ හැකියාව වෙයි. එහෙත් දෙවියන් වහන්සේ ඇත්තට ම ඇතැ යි ගතහොත්, එවිට සියල්ල උන්වහන්සේ ගෙන් නතර වෙයි. එහි තේරුම නම් දෙවියන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ හැර අන් සියල්ල නිර්මාණය කරන මූත් තමන් වහන්සේ නිර්මාණය නොකරන බව ය.

මෙහි සියල්ල නිර්මාණය කළේ ය යනූවෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ දෙවියන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ම සියල්ල නිර්මාණය කළේ ය යන්නට වඩා සියල්ල නිර්මාණය කිරීමට අවශ්‍ය මූලික ද්‍රව්‍ය ද, සියල්ල නිර්මාණය කිරීමට අවශ්‍ය සැලැස්ම ද නිර්මාණය කෙළේ ය යන්න ය. උදාහරණයක් ලෙස ගතහොත්, පූටූ මේස ආදිය හෝ අද පවතින ගස් සතුන් ආදිය හෝ නිර්මාණය කරනූ ලබන්නේ දෙවියන් වහන්සේ විසින් නො වෙයි. එහෙත් උන්වහන්සේ පළමූ සතුන්, ආදම් හා එව්, පළමූ ගස් හා ප්‍රජනන ක්‍රම ආදියත් මිනිසූන්ට පූටූ හා වෙනත් දැ නිර්මාණය කිරීමේ හැකියාවත් නිර්මාණය කිරීමෙන් අද පවතින ගස් ආදියත්, අද ජිවත් වන මිනිසූනූත්, පූටූ ආදියත් නිර්මාණය කිරිම සඳහා අවශ්‍ය සියල්ල නිර්මාණය කර ඇත.

දෙවියන් වහන්සේ යනූ කාගේ හෝ නිර්මාණයක් නම් ඉන් කියැවෙන්නේ එසේ නිර්මාණය කිරීමට පෙර දෙවියන් වහන්සේ නොසිටි බවත්, එහෙත් එසේ නිර්මාණය කළ තැනැත්තා සිටි බවත් ය. එසේ ගතහොත් දෙවියන් වහන්සේ සියල්ල නිර්මාණය කළේ ය යන්න අසත්‍යයක් වෙයි. සියල්ල නිර්මාණය කිරීම පිළිබඳ අර්ථ නිරූපණය කුමක් වූවත් දෙවියන් වහන්සේ වෙනත් අයකු විසින් නිර්මාණය කරනූ ලැබී යැ යි ගත හැකි නො වෙයි. එවිට දෙවියන් වහන්සේට ද වඩා පළමූවැන්නෙක් ලෝකයේ පවතියි.

එවිට අපට පිළිගැනීමට සිදු වන්නේ දෙවියන් වහන්සේ ඇත්තට ම ඇති බැවින් කාගේ හෝ නිර්මාණයක් නොවී පවතින බව ය. දෙවියන් වහන්සේ ගැන පමණක් නොව බ්‍රහ්මන් ගැන පවා කිව හැක්කේ එවැන්නකි. බ්‍රහ්මන් සම්බන්ධයෙන් ගත්කල ලෝකය හා බ්‍රහ්මන් යනූ එකක් බව ද බ්‍රහ්මන් ලෝකයෙන් වෙන් කිරීමට නොහැකි බව ද තේරුම් ගත යූතු ය. එසේ තිබිය දී ද මූල හේතුවක් ගැන කතා කරන විට ඒ මූල හේතුව ඵලයක් ලෙස ගෙන වෙනත් හේතුවක් දීමට නොහැකිකම ප්‍රශ්නයක් වෙයි.

දෙවියන් වහන්සේ දෙවියන් වහන්සේ ගේ ම නිර්මාණයක් ලෙස සැලකිය නොහැක්කේ යූදෙව් චින්තනයෙහි පමණක් නොව ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි ද දෙවියන් වහන්සේ ඇත්තට ම පවතින ලෙස ගැනීම නිසා ය. ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි හේතු සොයන්නේ බොහෝ විට ඒ චින්තනයෙහි ඇත්තට ම පවතින්නේ යැ යි ගනූ ලබන වස්තු හා එහි ගුණ සඳහා ය. ඇත්තට ම නැතැ යි කියන දැ හි පවා අඩූතරමින් හේතුව ඇත්තට ම පවතින්නක් වෙයි. උදාහරණයක් ලෙස ගතහොත් ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි පොල් ගෙඩියක් ඇත්තට ම පවතින බවත්, එය ඇත්තට ම පොළොවට වැටෙන බවත් පිළි ගැනෙයි. මිනිසූන් හිටියත් නැතත්, පොල් ගෙඩි හා පොල් ගෙඩි වැටෙනූ නිරිකෂණය කිරිමට මිනිසකු හෝ වෙනත් නිරිකෂකයකු හෝ සිටියත් නැතත්, පොල් ගෙඩි ඇති බවත්, ඒ පොල් ගෙඩි වැටෙන බවත් ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි පිළිගැනෙයි. එසේ නම්, පොල් ගෙඩි වැටීමට හේතුව කුමක් දෑ යි අසන කල ඉන් විමසෙන්නේ ඇත්තට ම සිදු වන ක්‍රියාවකට හේතුව කුමක් ද යන්න ය. එවිට ඒ හේතුව ද ඇත්තට ම පවතින්නක් ලෙස ගැනීමට සිදු වෙයි. බොහෝ දෙනා ගුරුත්වාකර්ෂණ බලයක් (කෙෂත්‍රයක්) ඇත්තට ම ඇතැ යි පිළිගන්නේ එබැවින් ය. ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි ඇත්තට ම පවතින පොල් ගෙඩි ඇත්තට ම පවතින ගුරුත්වාර්ෂණ කෙෂත්‍රයක වැටෙයි.

ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි සියල්ල ඇත්තට ම පවතින්නේ යැ යි ගැනෙනවා ද නො වෙයි. එහෙත් එලෙස ඇත්තට ම නොපවතින්නේ යැ යි ගැනෙන දේට පවා හේතු සොයන්නේ ඇත්තට ම පවතින්නේ යැ යි ගැනෙන දේ ඔස්සේ ය. අපට උදාහරණයක් ලෙස හොල්මන් ගත හැකි ය. ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි හොල්මන් යනූවෙන් ඇත්තට ම සංසිද්ධියක් නැතැ යි ගත්ත ද එසේ හොල්මන් පෙනීම විස්තර කෙරෙන්නේ ඇති බවට සැලකෙන මනස ඔස්සේ ය. මනසේ යම් වෙනස් වීමක් නිසා හොල්මන් පෙනෙන්නේ යැ යි තේරුම් කිරීමට ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය මත පදනම් ව කටයූතු කරන්නෝ උත්සාහ කරති. ඔවූහූ මනසේ එලෙස යම් යම් භ්‍රාන්ති ඇති වීමට ද ඇත්තට ම පවතින හේතු සොයති. මේ සියල්ලෙන් පැහැදිලි වන්නේ ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි ඵලය හොල්මන් මෙන් ඇතැම් විටක ඇත්තට ම නොපවතින්නක් වූව ද, හේතුව ඇත්තට ම පවතින්නක් බව ය.

එවිට සියල්ලෙහි ම මූල හේතුව ඇත්තට ම පවතින්නක් විය යූතු බව අමූතුවෙන් කිව යූතු නො වෙයි. දෙවියන් වහන්සේ ඇත්තට ම පවතින්නේ යැ යි ගැනෙයි. ඇත්තට ම පවතින්නකට තමන් ම නිර්මාණය කර ගැනීමට නොහැකි ද යන්න අපට විසඳාගත යූතු ව ඇති ප්‍රශ්නය වෙයි. මෙහි දී ගැටලුව වනූයේ නිර්මාණය කිරීමට නම් එය යම් අවස්ථාවක හෝ නො පැවතිය යූතු වීම ය. තමන් ම නිර්මාණය කර ගත්ත ද වෙනත් අයකු නිර්මාණය කළ ද නිර්මාණය කෙරෙන්න එසේ නිර්මාණය කිරිමට පෙර නො පවතියි. මෙහි දී පෙර යන වචනය යොදා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් යමකුට විරුද්ධ විය හැකි ය. කාලය යන්න දෙවියන් වහන්සේ ගේ නිර්මාණයක් බැවින් දෙවියන් වහන්සේ කාලය මැවීමට පසූව පමණක් පෙර හා පසූ සංකල්ප ඇතැ යි තර්ක කිරීමට හැකි වෙයි. කාලය මැවීමට පෙර, පෙරක් නැත යන්න මේ තර්කයෙහි හරය වෙයි. එය එසේ වූවත් නිර්මාණයක් කෙරෙන්නේ නිර්මාණයක් නැති බැවින් යැ යි වෙනත් තර්කයක් ගොඩනඟා ගත හැකි ය. ඒ තර්කයට පෙර හා පසූ යන සංකල්ප අවශ්‍ය නො වෙයි. කාලයක් නැති වූව ද ඒ තර්කය වලංගු වෙයි. දෙවියන් වහන්සේ නිර්මාණය කිරීමට නම්, දෙවියන් වහන්සේ නැති විය යූතු ය.

මෙහි දී දෙවියන් වහන්සේ ඕපපාතික ව පහළ නොවී ද යන ප්‍රශ්නය ද ඇසිය හැකි ය. දෙවියන් වහන්සේ යනූ තමන් වහන්සේ ගේ ම නිර්මාණයක් නොවූණ ද, දෙවියන් වහන්සේට ඕපපාතික ව පහළ වීමේ හැකියාවක් ඇත. බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙහි දෙවියෝ (දෙවියන් වහන්සේ නොව) ඕපපාතිකව පහළ වෙති. එහෙත් දෙවියන් වහන්සේ ඕපපාතිකව පහළ වීම යැ යි කීම සිංහල බෞද්ධ චින්තනයක ගත හැකි වූව ද ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි ගත හැකි නො වෙයි. එක් අතෙකින් දෙවියන් වහන්සේ ඕපපාතිකව පහළ වී යැ යි ගැනීම උන් වහන්සේට කරන මදි පූංචිකමකි. අනෙක් අතට දෙවියන් වහන්සේ ඕපපාතිකව පහළ වන්නේ කොහේ ද යන ප්‍රශ්නය නැගීමට සිදු වෙයි. සිංහල බෞද්ධ චින්තනයෙහි දෙවිවරු ඕපපාතිකව පහළ වන්නේ එක්කෝ භූමාටූ දෙවියන් ලෙස පවතින ලෝකයක ය. එසේත් නැත්නම් දිව්‍ය ලෝකවල ය. ඒ දිව්‍ය ලෝක ද දෙවියන් ඕපපාතිකව පහළ වීමට පෙර සිට ම පවතියි.

එහෙත් ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි දෙවියන් වහන්සේට ඕපපාතික ව පහළ වීමට හැකි කමක් නැත. එයට හේතුව දෙවියන් වහන්සේට ඕපපාතික ව පහළ වීමට උන් වහන්සේ විසින් නිර්මාණය කෙරුණූ ලෝකයක් නොතිබීම ය. ලෝකය නිර්මාණය කරනූ ලබන්නේ දෙවියන් වහන්සේ විසින් බැවින් කාලය පිළිබඳ කිනම් අර්ථකථනයක් දුන්න ද උන්වහන්සේ පහළ වන තුරු ලෝකයක් තිබිය හැකි නො වෙයි. මෙහි දී කිව හැකි එක් කරුණක් නම්, ලෝකය ද දෙවියන් වහන්සේ ද එකට නිර්මාණය වූ බව ය. දෙවියන් වහන්සේ ඕපපාතිකව පහළ වන විට ලෝකය ද ඒ හා සමඟ පහළ විණි යැ යි කතාවක් ගොඩනැඟිය හැකි ය. එය බ්‍රහ්මන් හා සම්බන්ධ ලෝක නිර්මාණයට තරමක් සමීප වූව ද එහි දී ලෝකය මැවීම පිළිබඳ ගෞරවය දෙවියන් වහන්සේ ගෙන් උදුරා ගැනීමක් සිදු වන බව පෙනී යයි. එය ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය සමඟ සංගත නො වෙයි.

මේ සියල්ලෙන් පෙනී යන්නේ ඇත්තට ම ඇතැ යි යනූවෙන් ගැනෙන විට තමන් ම තමන් නිර්මාණය කරන්නේ යැ යි ගැනීමට නොහැකි බව ය. සිංහල ථෙරවාදී බෞද්ධ චින්තනයෙහි මේ ගැටලුව නැත. එහි මනස යනූවෙන් යමක් ඇත්තට ම නැත. මනස විසින් මනස නිර්මානය කෙරෙන්නේ යැ යි කී විට එහි දී නැති මනසක් ඇති මනසක් ලෙස ගැනීමක් කියැ වෙයි. නැති මනස ඇති මනසක් ලෙස ගැනෙන්නේ ඇති මනසක් ලෙස ගන්නා නැති මනසකින් ය. මනස ඇත්තට ම පවතින්නේ නම් එවිට මනසට මනස නිර්මාණය කිරිමට නො හැකි වෙයි. එසේ නිර්මාණය කිරීම දෙවියන් වහන්සේ විසින් දෙවියන් වහන්සේ නිර්මාණය කරනූ ලැබීම වැනි ක්‍රියාවක් වෙයි. ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය මූල හේතු සොයයි. එය ඒක රේඛීය චින්තනයක් වෙයි. සිංහල බෞද්ධ චින්තනය චක්‍රීය වෙයි. එය මූල හේතු නො සොයයි.

එපමණක් නො වෙයි. බොහෝ දෙනා එතරම් සැලකිල්ලක් නොදක්වන කරුණක් වෙයි. මෙය අපේ විද්‍යාවක් හා අපේ ප්‍රවාද ගොඩනඟා ගැනීමේ දී ද වැදගත් වෙයි. ග්‍රී්ක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය හේතු

සොයන්නේ බොහෝ විට ඒ චින්තනයට අනූව ඇත්තට ම පවතින දේ සඳහා ය. එනම් ඇත්තට ම පවතින ඵල සඳහා ය. ඒ හේතු සෑම විට ම ඇත්තට ම පවතින හේතු ලෙස ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි සැලකෙයි. ඇතැම් ඵලයක් ඇත්තට ම නොපැවතුණ ද එහි හේතුව නම් ඇත්තට ම පවතියි. මූල හේතුව වූ දෙවියන් වහන්සේ කිසිම හේතුවක ඵලයක් නොවී හේතුවක් ලෙස පමණක් ඇත්තට ම පවතියි.

එහෙත් සිංහල බෞද්ධ චින්තනයෙහි මේ සියල්ල මෙයට වඩා වෙනස් ය. ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය පිටූපස යන ඇතැම් බෞද්ධයන් කුමක් කීව ද සිංහල බෞද්ධ හේතුඵල දහම ඇත්තේ සංස්කාර ධර්ම සඳහා ය. සංස්කාර ධර්ම හැරෙන්නට වෙනත් ධර්ම පිළිබඳ හේතුඵල දහමක් ගැන සිංහල බෞද්ධ චින්තනයෙහි නො කියැවෙයි. සංස්කාර ධර්ම යනූ සංස්කරණය නිසා ඇති වන ධර්ම ය. ඒ ධර්ම ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය අනූව කියන්නේ නම් ඇත්තට ම පවතින ධර්ම නො වෙයි. ඒ සියලු ධර්ම මනස විසින් සකස් කෙරී ඇති, මනසට සාපේකෂ ධර්ම වෙයි. සංස්කාර ධර්මයකට හේතුවක් වන්නේ තවත් සංස්කාර ධර්මයකි. සංස්කාර ධර්මයක ඵලය තවත් සංස්කාර ධර්මයකි. පොළොව මෙන් ම පොල් ද සංස්කාර ධර්මයකි. පොල් වැටිම ද සංස්කාර ධර්මයකි. පොල් වැටෙන්නේ ඇයි ද යන ප්‍රශ්නයට දෙන එක් පිළිතුරක් වූ ගුරුත්වාකර්ෂණ කෙෂ්ත්‍රය ද සංස්කාර ධර්මයකි. ගුරුත්වාකර්ෂණ කෙෂ්ත්‍රය සංස්කාර ධර්මයක් වීම නිසා එය "ඇත්තට ම" පවතින ධර්මයක් නො වෙයි. සිංහල බෞද්ධයන්ට එතරම් පහසූවෙන් ගුරුත්වාකර්ෂණය කෙෂ්ත්‍රයක් "ඇත්තට ම" නැතැ යි තේරුම් ගත හැකි ව තිබියදීත් ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනය පසූපස ගොස් ගුරුත්වාකර්ෂණ කෙෂ්ත්‍රය ඇතැ යි ගන්නේ සංස්කෘතික යටත් විජිතවාදයට හසූවීමෙන් ය.

මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා

චක්‍රීය චින්තනයේ මහිමය

මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා

අනිත්‍ය අනාත්ම අවබෝධ කිරීමට නොහැකි පෘථග්ජන පූද්ගලයා මනසක් ඇතැ යි ගනියි. මෙහි දී පූද්ගලයා යන්න වෙනූවට සත්ත්වයා යන්න යෙදීමෙහි වරදක් නැත්තේ සතුන් ද එලෙස ක්‍රියාකරන බැවින් ය. එලෙස මනසක් ඇති කරගන්නා සත්ත්වයා ඒ මනසින් මනස ද ඇතුළු පූටූව, මේසය වැනි සියලු සංකල්ප නිර්මාණය කරයි. චිත්තය යන්න ද මිනිසූන් විසින් නිර්මාණය කෙරී ඇති සංකල්පයකි. චිත්ත අනූක්‍රමය හෙවත් චිත්ත පරම්පරාව යන්න ද එවැනි ම වූ නිර්මාණයකි. අප විසින් කෙරී ඇත්තේ අනූගාමී චිත්තයකට පූරෝගාමී චිත්තයෙහි විඥාපන ලැබෙන්නේ යැ යි කියමින් ප්‍රවාදයක් සකස් කිරීම, නිර්මාණය කිරීම පමණකි.

එක් චින්තයක් නැති වී යනවිට එහි විඥාපන අනූගාමී චින්තනයට ලබා දෙන චිත්ත අනූක්‍රමයක් විසින් මනස නිර්මාණය කෙරෙන්නේ යැ යි අපි කීවෙමූ. ඒ අනූක්‍රමය ම මනස බැවින් මෙයින් කියැවෙන්නේ මනස විසින් මනස නිර්මාණය කරනූ ලැබීම ය. එහෙත් අප විසින් මෙසේ නිර්මාණය කෙරී ඇත්තේ, අප මනස යැ යි කියන්න සඳහා ආකෘතියක් පමණක් වෙයි. මෙහි දී නැවතත් අවධාරණය කළ යූතු වන්නේ, මේ මනස පිළිබඳ ආකෘතියක් නොවන බව ය. මනස පිළිබඳ ආකෘතියක් යැ යි කී විට ඉන් හැඟෙන්නේ මනස යනූවෙන් දෙයක් පවතින බවත්, අප ඒ පිළිබඳ ආකෘතියක් ගොඩනඟා ඇති බවත් ය. එහෙත් මනස යනූවෙන් එලෙස යමක් අපෙන් තොරව පවතින්නේ නො වෙයි. මනස යනූවෙන් හඳුන්වනූ ලබන්නක් තේරුම් ගැනීමට අපට සිදු වී ඇත. තේරුම් ගැනීම යනූ ම ආකෘතියක් නිර්මාණය කිරීම ය. අපි නැති පූටූවක්, පූටූවක් ලෙස ගනිමූ. එසේ ගන්නේ ඒ පිළිබඳ සංකල්පයක් ද එනම් පූටූව යන සංකල්පය ද ගොඩනඟමින් ය. පූටූව තේරුම් ගැනීම සඳහා ඒ සංකල්පයෙන් ඔබ්බට ගිය ප්‍රවාදයක් නිර්මාණය කිරීමට අවශ්‍ය වෙයි. මනස සම්බන්ධයෙන් ද එසේ ම ය. නැති මනසක් අපි මනසක් ලෙස ගනිමූ. දෑන් අපි ඒ මනස තේරුම් ගැනීම සඳහා ප්‍රවාද ආකෘති ගොඩනගන්නෙමූ. ඉහතින් සඳහන් වූයේ එවැනි ආකෘතියක් මිස ඇති මනසක් පිළිබඳ ව වූ ආකෘතියක් නො වෙයි.

දෑන් තවත් ප්‍රශ්නයක් වෙයි. මනස යැ යි අප ගන්නා දෙයෙහි ආකෘතිය නිර්මාණය කරන්නේ ද මනස ම ය. මෙය පූටූව තේරුම් ගන්නේ ද ආකෘති ඔස්සේ වූව ද, එහි දී ආකෘති නිර්මාණය කෙරෙන්නේ පූටූව විසින් නොව මනස විසින් ය. එහෙත් මනසෙහි ආකෘති ගොඩනගන්නේ ද මනස ය. චිත්තය යන්න ද මනසෙහි නිර්මාණයකි. අනිත්‍ය අවබෝධ කිරීමට නොහැකි අපි මනසින් ආකෘති ගොඩනගමූ. චිත්තය පමණක් නොව සංසාරය කර්මය ආදීය ද මනසෙහි ම නිර්මාණ වෙයි. සංසාරය හා කර්මය බූදුන් වහන්සේ ගේ නිර්මාණ නො වෙයි. ඒ සංකල්ප වෛදික සමාජයෙහි ද තිබිණි. කර්මවාදය යන්න ද වෛදිකයන් ගේ නිර්මාණයකි. ඒ ප්‍රවාදයකි. සත්ත්වයා සසර සැරිසරන්නේ කෙසේ ද, කිනම් කරුණක් නිසා ද වැනි ප්‍රශ්නවලට වෛදිකයන් දුන් පිළිතුර කර්මවාදය නමැති ප්‍රවාදයෙහි වෙයි. බූදුන් වහන්සේ ප්‍රවාද නිර්මාණය කළේ යැ යි නො සිතමි. උන්වහන්සේට අවශ්‍ය වූයේ ඉපදීම අවසන් කිරීමට ය. ඉපදීම අවසන් වන්නේ නිවන් අවබෝධයෙන් ය. නිවන මනසෙහි නිර්මාණයක් නො වෙයි. මාධ්‍යම්කවාදය බිහිකළ නාගර්ජූන හාමූදුරුවන් වරද්දා ගත්තේ ද මෙතැනදී ය. උන්වහන්සේ නිවන සංසාරයට සාපේකෂව මනසින් දෑනගන්නා ධර්මතාවක් බවට පත් කළ හ. නිවන අවබෝධ කළ හැක්කේ මනසින් නො වෙයි.

මනස නම් ආකෘතියෙහි ඇති චක්‍රීයභාවය තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ කරමූ. මනස නමැති ආකෘතිය ගොඩනැගෙන්නේ මනස විසින් ය. ඒ මනස නම් ආකෘතිය ගොඩනැගෙන්නේ චිත්තය නම් සංකල්පය ඇසූරෙන් ය. එහෙත් චිත්තය ද මනස විසින් නිර්මාණය කෙරෙන්නකි. අපේ ආකෘතිය, එනම් මනස නම් ආකෘතිය යනූ එක් එක්හි අවසානයේ දී තමන් සතු විඥාපන (තොරතුරු) අනූගාමී චිත්තයට ලබා දෙන චිත්ත අනූක්‍රමයකි. එහෙත් මනස යනූවෙන් හෝ චිත්තය යනූවෙන් හෝ අවස්ථායීභාවයක් (substantive state) ඇත්තේ නො වෙයි. මේ සියල්ල මනසේ මනස්කාර ය. මනස ද මනස්කාරයක් වෙයි.

අනිත්‍ය අනාත්ම අවබෝධ කිරීමට නොහැකි පෘථග්ජන පූද්ගලයා මනසක් ඇතැ යි ගනියි. මෙහි දී පූද්ගලයා යන්න වෙනූවට සත්ත්වයා යන්න යෙදීමෙහි වරදක් නැත්තේ සතුන් ද එලෙස ක්‍රියාකරන බැවින් ය. එලෙස මනසක් ඇති කරගන්නා සත්ත්වයා ඒ මනසින් මනස ද ඇතුළු පූටූව, මේසය වැනි සියලු සංකල්ප නිර්මාණය කරයි. චිත්තය යන්න ද මිනිසූන් විසින් නිර්මාණය කෙරී ඇති සංකල්පයකි. චිත්ත අනූක්‍රමය හෙවත් චිත්ත පරම්පරාව යන්න ද එවැනි ම වූ නිර්මාණයකි. අප විසින් කෙරී ඇත්තේ අනූගාමී චිත්තයකට පූරෝගාමී චිත්තයෙහි විඥාපන ලැබෙන්නේ යැ යි කියමින් ප්‍රවාදයක් සකස් කිරීම, නිර්මාණය කිරීම පමණකි. මෙහි දී නැවත නැවතත් කිවයූතු කතාව වන්නේ වෙනස් වන චිත්තයෙහි විඥාපන ද සූළු වශයෙන් හෝ වෙනස් වන බවත් චිත්තයක් අනූගාමී චිත්තයට ලබා දෙන්නේ එය තම පූරෝගාමී චිත්තයෙන් ලබා ගත් විඥාපන ම නොවන බවත් ය. එමෙන් ම මෙහි දී චිත්තය ලෙස ගැනෙන්නේ අභිධර්මයෙහි සඳහන් චිත්තය බවත්, ඒ චිත්තය යනූ අනෙක් ඉන්ද්‍රියයන්හි ආධාරයෙන් තොරව මනසට ගතහැකි කුඩා ම ධර්මය ලෙස අප විසින් හඳුනාගැනෙන බවත් සඳහන් කළ යූතු ය. එහෙත් චිත්තයක් යනූවෙන් අවස්ථායීභාවයක් නැති බවත් අප මතක තබාගත යූතු ය.

එලෙස චිත්ත යනූවෙන් අවස්ථායීභාවයක් නැතත් මනස හා වෙනත් දැ තේරුම් ගැනීම සඳහා චිත්ත යන සංකල්පය උපකාරී වෙයි. සංකල්ප, ප්‍රවාද නිර්මාණයෙහි දී අවශ්‍ය වන්නේ හැකිතාක් දුරට සංගත වීම ය. පරස්පර නොමැතිව සංකල්ප, ප්‍රවාද ඉදිරිපත් කිරිමට උත්සාහ කළ යූතු වෙයි. එහෙත් මෙහි දී කිවයූත්තක් වෙයි. පරස්පර යන්න ද සාපේකෂ වූවක් ය. යමක් පරස්පරයක් ද නැත් ද යනූ තීරණය කෙරෙන්නේ න්‍යාය විසින් ය. ඒ ඒ න්‍යාය විසින් පරස්පර ලෙස සැලකෙන්නේ එක ම දෙයක් නො වෙයි.

උදාහරණයක් ලෙස ගතහොත් මනස විසින් මනස නිර්මාණය කෙරෙන්නේ ය යන්න ඒක රේඛීය චිත්තනයක පරස්පරයක් වෙයි. යමක් විසින් එය නිර්මාණය කෙරෙන්නේ කෙසේ ද යන්න ඒක රේඛීය චින්තනයකට ප්‍රශ්නයක් වෙයි. යමක් වෙනත් දෙයක් නිර්මාණය කිරීම මේ චින්තනයෙහි සෑමවිට ම අපේකෂා කෙරෙයි. එහෙත් චක්‍රීය චිත්තනයක එය ප්‍රශ්නයක් නො වෙයි. එහි අනෙක් පැත්ත ද වෙයි. මනස විසින් මනස නිර්මාණය කෙරෙන්නේ ය වැනි ප්‍රවාදයක් සංගත වන්නේ චක්‍රීය චින්තනයක ය. අපි අපේ ප්‍රවාද නිර්මාණය කිරීමේ දී චක්‍රිය චින්තනයක පිහිටමූ. එසේ ම එහි දී අපි ද්විකෝටික න්‍යාය නොව චතුස්කෝටික න්‍යාය යොදා ගන්නෙමූ.

ද්විකෝටික න්‍යායෙහි පරස්පරවන දැ චතුස්කෝටික න්‍යායෙහි පරස්පර නො වෙයි. එයට හේතුව චතුස්කෝටික න්‍යායෙහි A=B හා ~A=B එකට පැවතීමට හැකි වීම ය. එලෙස එකට පැවතීම ද්විකෝටික න්‍යායට අනූව පරස්පරයකි. එහෙත් චතුස්කෝටික න්‍යායට අනූව පරස්පරයක් නො වෙයි. චිත්තය සම්බන්ධයෙන් ගත්කල වූව ද චිත්තය ආරම්භයෙහි දී එහි පූරෝගාමී චිත්තයට විඥාපන වශයෙන් ගත්කල සමාන වූව ද අවසානයේ දී එයට සමාන නො වෙයි. වෙනස යන්න කෙලෙසකට තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ කළත් ඒක රේඛීය චින්තනයෙහි පරස්පර ඇති වෙයි.

එහෙත් මෙහි දී යමකුට කිවහැක්කේ චතුස්කෝටිකය එවැනි අවස්ථාවල පරස්පරවලින් මිදෙන්නේ ~A=B හා A=B එකට පැවතීමට හැකි වන ලෙස අර්ථ දක්වමින් බව ද, එසේ අර්ථදෑක්වීම ම වැරැදි බව ය. එහෙත් තවත් යමකුට කිවහැක්කේ A=B හා ~A=B එකට නොපවතින ලෙස අර්ථ දෑක්වීම ම වැරැදි බව ය. අප කලින් ද සඳහන් කර ඇති පරිදි න්‍යාය (Logic)- යනූ දේවභාෂිතයක් නො වෙයි. න්‍යාය ද මිනිසූන් ගේ නිර්මාණයකි. මිනිසා ද්විකෝටික න්‍යාය නිර්මාණය කරගෙන ඇත්තේ තම එදිනෙදා අත්දෑකීම් ආශ්‍රයෙන් වියූක්ත පද්ධතියක් ගොඩනඟා ගනිමින් ය. එදිනෙදා අත්දෑකීම් සම්බන්ධයෙන් ගත්කල ද්විකෝටික න්‍යාය සංගත වෙයි. පෑනක් යනූ පෑනක් මිස පැන්සලක් නො වෙයි. පෑන පවතින තුරු එය පෑනක් නොවන්නේ නො වෙයි. ඒ පිළිබඳ විවාදයක් නැත. චතුස්කෝටිකයෙහි ද ද්විකෝටිකය අන්තර්ගත වන බැවින් එවැනි අවස්ථා චතුස්කෝටික න්‍යායට ප්‍රශ්නයක් නො වෙයි.

ද්විකෝටික න්‍යායෙහි ප්‍රශ්න ඇති වන්නේ වෙනස් වීම තේරුම් ගැනීමට ගිය විට ය. වෙනස් වීම යන්න අප තේරුම් ගැනීමට උත්සාහ කරන්නේ වෙනස් නොවන වස්තුන් ගේ ආධාරයෙන් බැවින් එලෙස ප්‍රශ්න පැනනඟියි. එවැනි අවස්ථාවක, එනම් වෙනස් වීම යනූ කුමක් දෑ යි එලෙස වෙනස් නොවන වස්තුන් ගේ ආධාරයෙන් තේරුම් ගැනීමට ගියවිට අපට චතුස්කෝටිකය අවශ්‍ය වෙයි. (චතුස්කෝටිකය වෙනත් කරුණූවල දී ද අවශ්‍ය වෙයි.) පැරැණි භාරතීයයන් (ප්‍රාග් වෛදිකයන් යැ යි සිතිය හැකි ය.) චතුස්කෝටිකය නිර්මාණය කරගන්නට ඇත්තේ එවැනි වූ ඔවූන් ගේ අත්දෑකීම් පදනම් කර ගනිමින් යැ යි කිව හැකි ය. කලනය යනූ වෙනස් වීම අධ්‍යයනය කිරීම සඳහා බටහිර ගණිතය විසින් නිර්මාණය කෙරි ඇත්තකි. එය අද ඉගැන්වෙන්නේ ද්විකෝටිකය ඇසූරෙන් ය. ඒ නිසා ම එහි පරස්පර වෙයි. අපි එය පසූව සාකච්ඡා කරමූ.

මනස භෞතිකවාදය හා විඥානවාදය යන ලිපිය අවසානයෙහි අපි ප්‍රශ්න දෙකක් ඇසූවෙමූ. පළමූ ප්‍රශ්නය වූයේ මනස, මනසෙහි ම නිර්මාණයක් වන්නේ කෙසේ ද යන්න ය. දෙවැන්න දෙවියන් වහන්සේ යනූ දෙවියන් වහන්සේ ගේ ම නිර්මාණයක් යැ යි ගැනීමට නොහැකි ද යන්න ය. පළමූ ප්‍රශ්නයට දෑන් සෑහීමකට පත්විය හැකි පිළිතුරක් ලැබී ඇතැ යි සිතමූ. දෙවැනි ප්‍රශ්නය අසා ඇත්තේ නොහැකි ද යන ආකාරයට ය. ඒ ප්‍රශ්නය එසේ ඇසීමට හේතු වූයේ කුමක් ද යන්න දෑන් සලකා බලමූ.

මේ ප්‍රශ්න දෙක ම ඇසීමට හේතුව වූයේ යමක ආරම්භය ගැන, යමක් නිර්මාණය කරන්නේ කවූ ද කෙසේ ද ආදී ප්‍රශ්න සාකච්ඡාවට ගැනීම ය. යමකට හේතුව කුමක් දෑ යි ඇසීම ද ඒ ප්‍රශ්න ම තවත් ආකාරයකට ඇසීමක් වෙයි. මේ හේතු නැත්නම් නිර්මාණය කෙරෙන්නේ කෙසේ ද ආදිය මූල හේතුවකින් කෙළවර වෙයි. අපට මනස මනසේ ම නිර්මාණයක් වන්නේ කෙසේ ද යන්න ඇසීමට සිදු වූයේ ද එවැනි පසූබිමක ය. සියලු සංකල්ප, ප්‍රවාද නිර්මාණය කෙරෙන්නේ මනස විසින් නම්, මනස නිර්මාණය කරන්නේ කවූ ද කෙසේ ද යන ප්‍රශ්නයට දෙන පිළිතුර කුමක් ද? ඒක රේඛීය චින්තනයක නම් මනස නිර්මාණය වීමට හෝ කිරීමට වෙනත් යමක් තිබිය යූතු ය. එහෙත් චක්‍රීය චින්තනයක එය එසේ විය යූතු නො වෙයි. චක්‍රීය චින්තනයක මනස මනසෙහි ම නිර්මාණයක් විය හැකි ය. අපට ඇති වූ ප්‍රශ්නය වූයේ මනස එලෙස මනසෙහි ම නිර්මාණයක් වන්නේ කෙසේ දෑ යි පැහැදිලි කිරීම ය. භෞතිකවාදීන් මෙන් මනසින් තොරව පවත්නා ලෝකයක් උපකල්පනය නොකර එමෙන් ම විඥානවාදීන් මෙන් පරම ව පවත්නා මනසක් උපකල්පනය නොකර සිංහල බෞද්ධයනට භෞතිකවාදී ද විඥානවාදී ද නොවන දාර්ශනික පද්ධතියක් ගොඩනඟාගත හැක්කේ ඒ අයූරින් ය.

දෙවියන් වහන්සේ පිළිබඳ ප්‍රශ්නය ඇසීමට සිදු වන්නේ ද නිර්මාණය පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මූල්කර ගනිමිනි. විඥානවාදී ස්ථාවරයට අනූව සියල්ල මනසෙහි නිර්මාණය වෙයි. එහෙත් මේ නිර්මාණ සියල්ල යම් පූද්ගලයකු ගේ මනසෙහි සිදු කෙරෙන නිර්මාණ වීම අවශ්‍ය නොවේ. ඇතැම් නිර්මාණ පූද්ගලයා ගේ මනසෙහි නිර්මාණය වූව ද තවත් නිර්මාණ ද ඒ පූද්ගල මනස් සූපිරි මනසක් විසින් නිර්මාණය කෙරෙයි. එවිට පූද්ගල මනස් නිර්මාණය කරන්නේ කවූ ද යන ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් ලැබෙයි. දෑන් ප්‍රශ්නය වන්නේ ඒ සූපිරි මනස එනම් දෙවියන් වහන්සේ නිර්මාණය කළේ කවූ ද යන්න ය. ඒ ප්‍රශ්නයට පිළිතුරක් ලෙස දෙවියන් වහන්සේ ම දෙවියන් වහන්සේ නිර්මාණය කළේ යැ යි කිව නො හැකි ද?

මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා

මනස විසින් මනස මනස ලෙස ගැනීම

මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා

අපි නැවතත් අපේ ප්‍රශ්නය කුමක් දෑ යි කෙටියෙන් සටහන් කර ගනිමූ. එක් අතකින් ගත් කල අප සූදානම් වන්නේ අනිත්‍ය හා අනාත්ම යන්න බූද්ධියෙන් (මනසින්) අවබෝධ කරගැනීමට ය. චින්තය, පූටූව ආදිය අප යොදාගන්නේ ඉන් කියැවෙන්නේ කුමක් ද පිළිබඳ බූද්ධිමය ආකෘති ගොඩනගාගැනීමට ය. අනිත්‍ය අනාත්ම යන්න බූද්ධියෙන් සංකල්පීය ව අවබෝධ කර ගැනීම නිවනට මඟක් නො වෙයි. නිවන් අවබෝධ කරගැනීමට සංකල්ප පසෙක දෑමිය යූතු වෙයි. කෙසේ වෙතත් අපේ අරමූණ මනසට මනස ඔස්සේ ම ආකෘතියක් ගොඩනගාගැනීමට ය. එනම් මනස පිළිබඳ ආකෘතියක් මනසින් ම නිර්මාණය කිරීමට ය. එහි දී අපට චිත්තය යන්න අවශ්‍ය වෙයි. චිත්තය ද මනසින් නිර්මාණය කෙරෙන්නක් වෙයි. චිත්තය පිළිබඳ සංකල්පය මනසින් නිර්මාණය කිරීමේ දී චිත්තයක පැවැත්ම පිළිබඳ ප්‍රශ්නය මතුවෙයි. චිත්තයක් පවතින්නේ යැ යි ගැනීමට සෞත්‍රාන්තිකයෝ මැළි වූ හ. එහෙත් චිත්තයක පැවැත්මක් ගැන කතා නොකර චිත්තයෙහි ඵල විපාක ගැන සඳහන් කළ හැකි නො වෙයි. එබැවින් හෝ වෙනත් කරුණක් නිසා හෝ ථෙරවාදීහූ චිත්තයක පැවැත්ම පිළිගත් හ. ඒ සමඟ ථෙරවාදීන් ගේ මහඟු නිර්මාණ වූ චිත්ත, චෛතසික, රූප, නිවන පිළිබඳ ධර්මවාදය ද, කෂණවාදය ද බිහිවිණි. කාලය පඤ්ඤාන්තියක් ය යන අදහස ද, වෙනස් වීම ගැන නව අර්ථකථනය ද, පැවැත්ම පිළිබඳ ගැටලු ව ආශ්‍රිත ව ථෙරවාදීන් විසින් නිර්මාණය කෙරිණි.

පූටූවක පැවැත්ම මෙන් ම චිත්තයක පැවැත්ම පිළිබඳ ව ද කතා කිරීම ආත්මවාදී වෙයි. එහි පූද්ගලාත්මවාදයක් නො තිබූණ ද ධර්මාත්මවාදයක් වෙයි. ථෙරවාදී නොවන වෙනත් බෞද්ධ ගුරුකුලවලට ප්‍රශ්නයක් වූයේ මේ ධර්මාත්මවාදය ය. නාගර්ජූන හාමූදුරුවන් විසින් බිහි කරන ලද මාධ්‍යමික නමින් හැඳින්වෙන පසූව මහායාන නිකායක් බවට පත් වූ ගුරුකුලය ධර්මාත්මවාදය ප්‍රතිකෙෂ්ප කළේ ය. නාගර්ජූනපාදයන් වහන්සේ විසින් ශුන්‍යතාව නම් සංකල්ප බිහි කෙරුණේ චිත්තයක හෝ පූටූවක හෝ පැවැත්ම, ඒවාහි අවස්ථායීභාවය, ප්‍රතිකෙෂ්ප කිරීමෙන් ය. එහෙත් ශුන්‍යතාවය සංකල්පයක් වීමත් සමඟ එයට ද පැවැත්මක් අත්විය. ඒ සමඟ උන් වහන්සේ අතින් නිවන, සංසාරයට සාපේකෂව ගැනීමෙන් නිවන ද සංකල්පයක් බවට පත් කෙරිණි. නිවන සංකල්පයක් නම්, එය මනසින් අවබෝධ කීරිමට හැකි විය යූතු ය. එහි ප්‍රතිඵලය වන්නේ නිවන් අවබෝධයෙන් පසූව ද මනසක් ඉතිරි වීම ය. ඒ මනස ධර්මකාය ආදී වශයෙන් විවිධ වෙස් ගැනීමෙන් පසූව එය සදාකාලික දෙයක් බවට පත්විණි. චිත්තයක පැවැත්ම ප්‍රශ්න කළ මාධ්‍යමිකයන්ට සදාකාලික ව පවත්නා මනසක් නිර්මාණය කිරීමට සිදු විය.

අපේ ප්‍රශ්නය වනූයේ ශුන්‍යතාව යන සංකල්පය නැති ව පැවැත්ම යන්න ගැන මනසින් ආකෘතියක් තනාගැනීම ය. මේ ආකෘතිය පසූව අපට ක්වොන්ටම් භෞතිකයේ ද යොදාගැනීමට හැකිවනූ ඇත. අපේ ප්‍රවාදවලට එහි වැදගත්කමක් ඇත. චිත්තයක් යනූ මනසින් ගත හැකි කුඩා ම සංකල්පය මිස මනසින් තොරව පවත්නා ධර්මයක් නො වෙයි. ථෙරවාදීන් විවේචනය කළ වෙනත් බෞද්ධයනට අවබෝධ කරගත නොහැකි වූයේ මේ කරුණ ය. එහෙත් ථෙරවාදීනට ද තම විවේචකයන්ට පිළිතුරු දීම සඳහා චිත්ත හා රූප යනූ මනස විසින් මනසට සාපේකෂව පිළිවෙළින් අනෙක් ඉන්ද්‍රියන් ගේ සහාය නැතිව හා සහාය ඇතිව නිර්මාණය කෙරෙන කුඩා ම (සියූම්) ධර්ම ලෙස සූත්‍රගත කිරීමට නො හැකි විය. මේ හේතුවෙන් ථෙරවාදීන් ගේ ධර්මවාදය යනූ ධර්මය යථාර්ථයක් ලෙස පවතින ධර්මාත්මවාදයක් යැ යි කීමට වෙනත් බෞද්ධ ගුරුකුලවලට හැකි විය.

අප කියා සිටියේ චිත්ත හා රූප යනූ මනසට ගත හැකි කුඩා ම ධර්ම බව ය. එහෙත් ඒ ධර්ම ද වෙනස් වෙයි. A' නම් චිත්තය යනූ pqr ආදී වශයෙන් වූ "ධර්ම" රාශියක අනූක්‍රමයකි. එහෙත් ඒ ධර්ම pqr ආදී වශයෙන් වෙන වෙන ම ගැනීමට මනසට නො හැකි ය. ඒ, මනස එතරම් සියූම් නොමැති බැවින් ය. මෙහි දී කිව යූතු කරුණක් වනූයේ එසේ pqr ආදී වශයෙන් ගැනීම වූව ද වැරැදි බව ය. අප එවැනි ආකෘතියක් නිර්මාණය කරන්නේ අපට කළ හැකි වෙන දෙයක් නොමැති බැවින් ය. අපට අනිත්‍ය අනාත්ම, සංකල්ප නොවන ආකාරයකට ගැනීමට නොහැකි බැවින් අපි එලෙස අනූක්‍රම ගොඩනගමූ. දෑන් A' නම් චිත්තයට පමණක් නොව B නම් පූටූවට ද, C නම් මේසයට ද මේ අනූක්‍රම ආකෘතිය නගාගත හැකි ය. B නම් පූටූව (රුපය) LMN ආදී වශයෙන් වූ ධර්ම අනූක්‍රමයක් ලෙස ද C නම් මේසය xyz ආදී වශයෙන් වූ ධර්ම අනූක්‍රමයක් ලෙස ද ගත හැකි වෙයි.

L ඇතිවී පැවතී නැති වෙයි.එසේ නැති වන්නේ M ඇතිවීමෙන් ය. N ඇති වී පැවතී නැති වන්නේ M ඇතිවීමෙන් ය. මේ ඇති වී නැතිවීමේ අනූක්‍රමය අපි මහාවිහාර භිකෂූන් වහන්සේ අනූව යමින්, එහෙත් තරමක් වෙනස් ව, B ලෙස හඳුනා ගනිමූ. මහාවිහාර භිකෂූන් වහන්සේ කියා සිටියේ B ආදී වශයෙන් ඇති වන විවිධ රූප අප විසින් පූටූව ලෙස හඳුනාගැනෙන බව ය. මහාවිහාර භිකෂූන් වහන්සේට අනූව B නම් රූපය ඇතිවී පැවතී නැතිවී වෙනත් රූපයක් ඇති වෙයි. උන් වහන්සේ කියා සිටියේ එකිනෙකින් වෙනස් වූ රූප අප විසින් එක ම පූටූවක් ලෙස හඳුනාගැනෙන බව ය. දෑන් එලෙස B රූපය ද වෙනස් වන බැවින් නැති වන්නේ ඇති වූ B යැ යි කිව හැකි නො වෙයි. අප විසින් කෙරී ඇත්තේ B ද වෙනස් වන බැවින් එය ද ඊටත් වඩා සූළු කාලයක් පවතින LMN ආදී රූප මඟින් විස්තර කිරිම ය. එහෙත් මනස එතරම් සියූම් නොවන බැවින්, මේ LMN ආදී රූප මනසට ගතහැකි නො වෙයි. LMN ආදී රූප ද එයටත් වඩා සියූම් රූප මඟින් විස්තර කළ හැකි වෙයි. කලින් ද කියා ඇති පරිදි මෙලෙස කුඩා රූපවලට කැඩිම දිගින් දිගට ම කළ හැකි වෙයි. අප සංකල්පීය ලෙස පූටූව හා එහි වෙනස්වීම තේරුම් ගැනීමට යෑමේ දී අපට එවැනි ක්‍රියාවලියක් අනූගමනය කිරීමට සිදු වෙයි.

B ආදී වශයෙන් රූප ගත්ත ද, LMN ආදී වශයෙන් මනසට ගෝචර නොවන කුඩා රූප වශයෙන් ගත්ත ද, අපට ඕනෑම රූපයක් ඇති වී පැවතී නැති වන්නේ යැ යි ගැනීමට සිදු වෙයි. මේ රුප අනූක්‍රම අපට පූටූවක්, මේසයක් ආදී වශයෙන් යම් වස්තුවක් ලෙස ගැනීමට හැකි වන්නේ ඇයි? LMN ආදී වශයෙන් වූ රූප XYZ ආදී වශයෙන් වූ රූප සමඟ මිශ්‍ර නොවන්නේ ඇයි? මේ ප්‍රශ්නයට අපට පිළිතුරක් ඇත. L නම් රූපය ඇති වී පවතින කාලය තුළ එය එහි ඇති යම් තොරතුරු නැති කර වෙනත් තොරතුරු එකතු කර ගනියි. එය නැති වන්නේ එහි එවිට වූ තොරතුරු M රූපයට ලබා දෙමින් ය. එනම් M රූපය ඇති වන්නේ L රූපයෙන් එහි වූ තොරතුරු ලබාගෙන ය. මෙහි දී වැදගත් වන්නේ තොරතුරු හෙවත් විඥාපන ය.

අනූක්‍රමයක එක් සාමාජිකයකු ගෙන් අනූගාමී සාමාජිකයාට විඥාපන ලබා දීම රූප සම්බන්ධයෙන් පමණක් නොව චිත්තවලට ද වලංගු වෙයි. එක් චිත්තයක් ඇති වී පැවතී නැති වන්නේ ඒ චිත්තයෙහි විඥාපන අනූගාමී චිත්තයට ලබා දීමෙන් ය. මෙහි දී කිව යූතු කරුණක් වනූයේ එක් චිත්තයක්, එය අභිධර්මයෙහි සඳහන් වන මනසට ග්‍රහණය කරගත හැකි චිත්තය වූව ද, නැත්නම් එවැනි චිත්තයක කොටස් වශයෙන් සැලකිය හැකි මනසට හසූ නොවන කුඩා චිත්තවලට කැඩීමෙහි කෙළවරක් නොමැති හෙයින් මනසට හසූවන කුඩා ම චිත්තයෙන් ථෙරවාදී අභිධර්මයෙහි ඒ දිගින් දිගට කැඩීම නවතා ඇතැ යි සිතිය හැකි ය.

ථෙරවාදී අභිධර්මයෙහි සඳහන් වන චිත්තය පවතින්නේ යැ යි ගැනීමෙන් ථෙරවාදීන් ධර්මාත්මවාදීන් වී ඇතැ යි පැවසෙන්නේ මේ චිත්තය වෙනස් වන චිත්තයක් ලෙස නොගැනීම නිසා නොව ධර්මවාදයෙහි ඒ චිත්තය යථාර්ථයක් (Reality) - ලෙස ගැනීම නිසා ය. වෙනස් වීම පිටූපස ආත්මීයභාවයක්, අවස්ථායීභාවයක් ගම්‍ය වන්නේ චිත්තය යථාර්ථයක් බවට පත් කිරීම හේතුවෙන් ය. අප කළ යූත්තේ මහාවිහාර භිකෂූන් වහන්සේ අනූව යමින් මේ චිත්තය ද චිත්ත අනූක්‍රමයක් ලෙස ගැනීම ය. ඒ අනූක්‍රමයෙහි චිත්ත මනසට හසූවන්නේ ද නැත් ද යන්න ප්‍රශ්නයක් නොකරගත යූතු ය. එසේ චිත්ත අනූක්‍රමයක් ලෙස ගැනීමෙන් අභිධර්මයෙහි සඳහන් චිත්තය වෙනස් වන්නේ ය යන්නට මහාවිහාරික භිකෂූන් වහන්සේ වෙනස්වීම යන්නට දුන් අර්ථකථනය යොදා ගනිමින් නැති වූයේ ඇති වූ චිත්තය නොවේ යැ යි කිව හැකි ය. එසේ වූව ද ඒ චිත්ත අනූක්‍රමය එකිනෙකට ඇඳී ඇත්තේ එක් චිත්තයක් අනූගාමී චිත්තයට විඥාපන ලබා දීම හේතුවෙන් ය. චිත්තවල වෙනස්වීම ඒ අයූරින් තේරුම් ගත් විට හා ථෙරවාදී අභිධර්මයෙහි කියැවෙන චිත්තයක් යනූ මනසට සාපේකෂව මනසට ගත හැකි කුඩා ම චිත්තය යැ යි ගත්විට ථෙරවාදයට තවදුරටත් ධර්මාත්මවාදයක් ය යනූවෙන් චෝදනා කිරීමට මාධ්‍යමිකයන්ට හා අනෙක් මහායානිකයනට මෙන් ම වෙනත් බෞද්ධ ගුරුකුලවලට ද අවස්ථාවක් නො ලැබෙයි.

එක් චිත්තයක් අනූගාමී චිත්තයට විඥාපන ලබා දීමේ ප්‍රතිඵලය වන්නේ එක් චිත්ත අනූක්‍රමයක් අනෙක් චිත්ත අනූක්‍රමයකින් වෙන් වීම ය. චිත්ත අනූක්‍රම දෙකක හෝ වැඩි ගණනක හෝ සාමාජික චිත්ත එකිනෙක සමඟ මිශ්‍ර නො වෙයි. එයට හේතුව ඒ ඒ අනූක්‍රම අතරින් ගලා යන විඥාපන වෙනස් වීම ය. එක් අනූක්‍රමයක චිත්තයක් අනෙක් අනූක්‍රමයක චිත්තයකින් විඥාපන ලබා ගැනීමක් නො සිදුවෙයි. මෙයින් කියැවෙන්නේ එක් චිත්ත අනූක්‍රමයකට විඥාපන නො වෙනස් ව ගලායන බවක් නො වෙයි. විඥාපන ද වෙනස් වෙයි. එසේ වන්නේ එක් චිත්තයක් ඇති වී නැති වන්නේ විඥාපන අඩූ කර ගැනීමෙන් හා එකතු කර ගැනීමෙන් නිසා ය. එහි ප්‍රතිඵලය නම්, චිත්තයක් අනූගාමී චිත්තයට ලබා දෙන විඥාපන එය එහි පූර්වගාමී චිත්තයෙන් ලබා ගත් විඥාපන නො වීම ය.

අනූක්‍රමයක ගලායන විඥාපන දිගින් දිගට ම එක ම නොවූව ද විඥාපන විශාල ප්‍රමාණයක් එක් චිත්තයකින් අනූගාමී චිත්තයට ලැබීමේ ප්‍රතිඵලය වනූයේ ඒ අනූක්‍රමයට යම් අනන්‍යතාවයක් ලැබීම ය. චිත්ත අනූක්‍රමය ඔස්සේ එලෙස යම් ප්‍රමාණයක විඥාපන යම් දුරකට ගලායෑමේ ප්‍රතිඵලය ලෙස චිත්තවල එකතුව, එසේත් නැත්නම් චිත්ත අනූක්‍රමය, නොනැසී පැවැත්වෙන මනසක්, මමත්වයක්, මම ය, මාගේ ය යන හැඟිමක් අත්කර ගනියි. මනස යනූ මේ චිත්ත අනූක්‍රමය එකක් ලෙස සැලකීමෙන් ලැබෙන ප්‍රතිඵලය වෙයි. පූද්ගලයකු ආත්මයක් පිළිබඳ හැඟිමක් ලැබෙන්නේ ද මනස ඇති වීම හේතුකොටගෙන ය. අපි සාමාන්‍යයෙන් පූද්ගලයා යනූ චිත්ත පරම්පරාවක් පමණක් යැ යි කියමූ. ඒ කීම පිටූපස ඇත්තේ මේ චිත්ත අනූක්‍රමය වෙනස් වූ චිත්ත ලෙස නොව එක් මනසක් ලෙස ගැනීම ය. මනසෙහි, ආත්මයෙහි උපත සිදු වන්නේ එලෙස ය. එහෙත් දෑන් ප්‍රශ්නයක් ඇතිවෙයි. චිත්ත අනූක්‍රමයක් එලෙස මනසක් ලෙස ගන්නේ කවූ ද? කුමකින් ද? එයට ඇත්තේ එක් පිළිතුරකි. චිත්ත පරම්පරාව මනසක් ලෙස ගනූ ලබන්නේ මනස විසින් ම ය. මනස මනස ලෙස ගැනෙන්නේ මනස විසින් ම ය! මෙය චක්‍රීය චිත්තයක ප්‍රතිඵලයක් බව පැහැදිලි ය. අපට චක්‍රිය චිත්තනයෙන් ගැලවිය නො හැකි ය.

මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා