කාකෂික අතර ඉලෙක්ට්‍රෝන
මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා
ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් එක් කාකෂිකයක සිට තවත් කාකෂිකයකට පැනීමේ දී ඒ නොවෙනස් වන්නේ යැ යි බටහිර ක්වොන්ටම් භෞතික විද්‍යාවේ දී උපකල්පනය කෙරෙයි. එහෙත් එහි දී ඉලෙක්ට්‍රෝනයට ශක්තිය එකතු වීමක් හෝ ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙන් ශක්තිය මූදාහැරීමක් හෝ සිදු වෙයි. මෙහි තේරුම නම් ශක්තිය අඩූ වැඩි වූව ද නොවෙනස් වන යම් කිසිවක් ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි පවතින්නේ ය යන්න ය. එනම්, ඉලෙක්ට්‍රෝනයට ආත්මයක් ඇත. ආත්මවාදීහූ මිනිසූන් හෝ වෙනත් සත්ත්වයන් හෝ සම්බන්ධයෙන් ගත් කල එසේ ම භෞතික මරණයෙන් පසූ ද දිගට ම පවත්නා හෝ භවයෙන් භවයට සැරිසරණ හෝ නොවෙනස් වන ආත්මයක් පවතින බව විශ්වාස කරති. එක ම ඉලෙක්ට්‍රෝනය ශක්තිය අඩූ වීමෙන් හෝ වැඩි වීමෙන් හෝ පසූව ද එක් කාකෂිකයක සිට තවත් කාකෂිකයකට පනිමින් පවතින්නේ ය යන්නෙහි තේරුම ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි නොවෙනස් වන ආත්මයක් පවතින බව ය. ආත්ම යන්න සත්ත්වයන් විෂයයෙහි පමණක් නො යොදා ගැනෙයි. බෞද්ධ දර්ශනයෙහි පූද්ගලාත්ම ගැන පමණක් නොව ධර්මාත්ම ගැන ද කියැ වෙයි. බටහිර ක්වොන්ටම් භෞතික විද්‍යාව ද ඇතුළු සියලු බටහිර දෑනූම් ගොඩනැගෙන්නේ ආත්මවාදය ගුරු කොට ගත් සමාජයක බව අමතක නො කළ යූතු ය.
එහෙත් සිංහල ථෙරවාදී බූද්ධාගමෙහි චින්තනය යනූ නොවෙනස් වන ධර්මයක් නොවෙයි. පටිසන්ධි චිත්තය චූති චිත්තයෙන් වෙනස් වෙයි. චූති චිත්තය නැති වී ඇති වන්නේ පටිසන්ධි චිත්තය ය. යම් හෙයකින් දිගින් දිගට ම චූති චිත්තය පවතින්නේ නම්, සත්ත්වයාට ඉපදීමක් නැත. සත්ත්වයා එවිට නිරන්තරයෙන් ම (අතරක් නැතිව ම) මරණයට පත් විය යූතු ය. එය සිදු වන්නේ කෙසේ ද, එනම් ඉපදීමක් නැතිව දිගට ම මැරෙන්නේ කෙසේ ද, යන්න පිළිබඳ ව ප්‍රශ්නයක් ඇති වූව ද චූති චිත්තය නොවෙනස් වන්නේ යැ යි ගැනීමේ ප්‍රතිඵලය ලෙස එැවනි නිගමනයකට පැමිණීමට සිදු වීම ය. ඉලෙක්ට්‍රෝනය එක් කාකෂිකයක සිට වෙනත් කාකෂිකයකට පැනීම හා චිත්තයක් නැති වී තවත් චිත්තයක් ඇති වීම අතර ඇති වෙනස තේරුම් ගැනීමට ඒ කරුණ වූවත් ප්‍රමාණවත් වෙයි.
බටහිර ක්වොන්ටම් භෞතික විද්‍යාවෙහි හයිසන්බර්ග් අනිශ්චය මූලධර්මයට (Heisenberg uncertaincy Principal)- අනූව ක්වොන්ටම් භෞතික විද්‍යාවෙහි හැදැරෙන අංශූවක ගම්‍යතාව හා පිහිටූම එක් විට මැනගත නො හැකි වෙයි. එමෙන් ම අංශූවෙහි ශක්තිය හා අංශූව ඇත්තේ කිනම් කාලයක ද යන්න ද, එනම් අදාළ කාලය, එක් විට දෑනගත නො හැකි වෙයි. වඩා ගැඹූරින් කියන්නේ නම්, අංශූවේ ගම්‍යතාව හෝ පිහිටූම හෝ (ශක්තිය හෝ කාලය හෝ) කිසිවිටෙකත් නිශ්චිත ව මැනගත නො හැකි වෙයි. අංශුව පිහිටන්නේ අසවල් ලකෂ්‍යයෙහි යැ යි කිසිවිටෙකත් දෑනගත නොහැකි ය. අංශූව ඒ ලකෂ්‍යය අවට ඇති බව පමණක් කිව හැකි වෙයි. අංශූව නිශ්චිත ව ම ඒ ලකෂ්‍යයෙහි වෙයි නම් එහි තේරුම වනූයේ අංශූවෙහි ගම්‍යතාව යම් නිශ්චිත ගම්‍යතාවකින් අනන්ත ප්‍රමාණයකින් වෙනස් වන බව ය. එසේ අනන්ත ප්‍රමාණයකින් වෙනස් වීම භෞතික වශයෙන් නො සිදු වන බැවින් එහි තේරුම අංශූවේ පිහිටූම නිශ්චිතව ම දෑන ගැනීමට නොහැකි බව ය. අංශූවේ පිහිටූම යම් ලකෂ්‍යයකට ආසන්න බව වැඩි වනවාත් සමඟ එහි ගම්‍යතාව නිශ්චිත ගම්‍යතාවකින් වෙනස් වීමත් වැඩි වෙයි. අංශුවෙහි ශක්තිය සම්බන්ධයෙන් ද කිව හැක්කේ එවැන්නකි. ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් පරමාණූවක කකෂයක නොව කාකෂියක ඇතැ යි කියන්නේ මේ කරුණූ ද සැලකිල්ලට ගනිමිනි.
කාකෂිකයක වූ ඉලෙක්ට්‍රෝනයක ශක්තිය නිශ්චිත යැ යි සාමාන්‍යයෙන් කීව ද එය එසේ නො වෙයි. ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි ශක්තිය යම් නිශ්චිත අගයක් වටා වෙයි. එහි ශක්තිය ඒ නිශ්චිත අගයෙන් ඉතා ස්වල්පයක් අඩූ වැඩි වෙයි. එසේ වන විට කාලය සම්බන්ධයෙන් නිශ්චිත ව කිසිවක් කිව හැකි නොවෙයි. වෙනත් අයූරකින් කියන්නේ නම්, ඉලෙක්ට්‍රෝනය අහවල් කාකෂිකයෙහි, අහවල් වේලාවෙහි ඇත කියා කීමට නො හැකි වෙයි. එයට අහවල් වේලාවක් නැත. ඉලෙක්ට්‍රෝනය ඒ අහවල් වෙලාව මැදි කර ගත් කාල ප්‍රාන්තරයක වෙයි. ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි ශක්තිය යට කියන ලද පරිදි නිශ්චිත අගයකට වඩා කිටිටූවත් ම, එනම් ශක්ති ප්‍රාන්තරය ඉතා කුඩාවත් ම කාල ප්‍රාන්තරය විශාල වෙයි.
කාලයට හා ශක්තියට අදාළ ව හයිසන්බර්ග් අනිශ්චය මූලධර්මය අපට, අයූරින් ප්‍රකාශ කළ හැකි ය. මෙහි AE යන්නෙන් ශක්තිය E නම්, නිශ්චිත අගයෙන් කෙතරම් වෙනස් වන්නේ ද යන්නත්, AT යන්නෙන් කාලය T නම් නිශ්චිත අගයෙන් කෙතරම් වෙනස් වන්නේ ද යන්නත් දෑක්වෙන අතර, h යනූ ප්ලැන්ක් නියතය නමින් හැඳින්වෙන නියතයක් වෙයි. මේ අසමානතාවයෙන් පැහැදිලි වන කරුණ නම්, ae කුඩාවත් at විශාල වන බව ය. මේ අසමානතාවයෙහි AE ශුන්‍ය වීමට නොහැකි වෙයි. AE ශූන්‍ය AT වූවහොත් එයට අනන්තයක් වෙයි.
කෙසේ හෝ මෙයින් කියැවෙන්නේ ශක්තිය යම් නිශ්චිත අගයක් වටා වූ කුඩා ප්‍රාන්තරයක් තුළ ඇති ඉලෙක්ට්‍රෝනයක කාලය යන්න නිශ්චිත නොවන බවත්, ඒ විශාල පරාසයක පිහිටිය හැකි බවත් ය. අහවල් t කාලයෙහි දී ඉලෙක්ට්‍රෝනය ගැන යමක් කීමට නොහැක්කේ එවැනි t කාලයක් ඉලෙක්ට්‍රෝනයට නොමැති බැවින් ය. එහෙත් ඉලෙක්ට්‍රෝනය එක් කාකෂිකයක සිට වෙනත් කාකෂිකයකට පනින විට ඒ සංසිද්ධියට අදාළ බොහෝ දේ අපි කතා නොකර සිටිමූ. එයට හේතුව අපට ඒ ගැන දෑනූමක් නැති වීමත්, අප ඒ ගැන එතරම් සැලකිල්ලක් නොදෑක්වීමත් ය. ඉලෙක්ට්‍රෝනය එක් කාකෂිකයක සිට වෙනත් කාකෂිකයකට පැනීමේ දී එයට අතරමැදි අවස්ථාවක් නොමැති ව පැනිය හැකි දෑ යි සොයා බැලීමට අධ්‍යයනයක් කළ යූතු ය.
ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් යම් කාකෂිකයක ඇතැ යි යන්නෙහි තේරුම එය AE ප්‍රාන්තරයක් සහිත ව E නම් ශක්තියක් ගන්නා බව ය. දෑන් විකිරණයක් අවශෝෂණය කර ගතහොත් ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි අවස්ථාව වෙනස් වෙයි. එවිට ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි ශක්තිය නම් වෙනත් නිශ්චිත අගයක් (එහෙත් යම් කුඩා ශක්ති ප්‍රාන්තරයක් සහිතව) ගැනීමට පළමූව එහි ශක්තිය නිශ්චිත අගයක් ගනූ වෙනූවට කාලය නිශ්චිත අගයක් ගත යූතු ය. එය එක්තරා ආකාරයකින් ගතහොත් ඉලෙක්ට්‍රෝනයේ "ස්වභාවයෙහි" වෙනස් වීමක් ලෙස ගත හැකි වෙයි. එසේ "ස්වභාවයෙහි" වෙනස් වීමකින් පසූව ඉලෙක්ට්‍රෝනයට කාලය සම්බන්ධයෙන් නිශ්චිත අගයක් ඇතත්, ශක්තිය සම්බන්ධයෙන් නිශ්චිත අගයක් නැත. මෙහි දී අවධාරණය කළ යූත්තක් නම්, නිශ්චිත අගයක් ගන්නේ ය යන්නෙන් නිව්ටෝනීය භෞතික විද්‍යාවෙහි දී මෙන් කිසිම සැකයකින් තොර ව මැනෙන අගයක් අදහස් නොකරන බව ය. සෑම නිශ්චිත අගයක් යන්නෙන් ම යම් නිශ්චිත අගයක් වටා ඇති කුඩා ප්‍රාන්තරයක් අදහස් වෙයි.
කාලය සම්බන්ධයෙන් නිශ්චිත අගයක් ගන්නා ඉලෙක්ට්‍රෝනය, නැවතත් පරමාණූවේ න්‍යෂ්ටිය මඟින් ඇති කරන බලය හා පරමාණූවේ වෙනත් අභ්‍යන්තර බලවල බලපෑමට යටත් වී නැවතත් "ස්වභාවය" වෙනස් කරමින් ශක්තියට E. නම් නව අගයක් ලබා ගනියි. එසේ E නම් වෙනත් ශක්ති අගයක් ලබා ගත් ඉලෙක්ට්‍රෝනය වෙනත් කාකෂිකයක් අත්පත් කර ගනියි. මේ ක්‍රියාදාමය ඉහත සඳහන් ආකාරයෙන් ම සිදු වන්නේ දෑයි අපි නොදනිමූ. කෙසේ වෙතත් ඒ ඉලෙක්ට්‍රෝනයේ තටිටූ මාරුවට, එනම් කාකෂිකයකින් වෙනත් කාකෂිකයකට පැනීමට, දිය හැකි යාන්ත්‍ර උපක්‍රමයක් (Mechanism) - පමණකි.
ඉලෙක්ට්‍රෝනයකට කාකෂිකයකින් කාකෂිකයකට පැනීමේ දී ඉහත සඳහන් ආකාරයේ හෝ වෙනත් ආකාරයක හෝ යාන්ත්‍ර උපක්‍රමයක් ඇත්නම් එය ද සත්ත්වයා ගේ පූනබ්භවය සම්බන්ධ සාදෘශ්‍යයෙහි තවත් ප්‍රශ්න ඇති කරයි. මේ භවයේ චූති චිත්තයෙන් පසූව වෙනත් භවයක පටිසන්ධි චිත්තයක් ඇති වීමට පෙර වෙනත් යමක් චිත්තයට නොවෙයි. චිත්ත සම්බන්ධයෙන් සිංහල ථෙරවාද බූදු දහමෙහි අනිශ්චය මූලධර්මයක් නො දෑක්වෙයි. චිත්ත සම්බන්ධයෙන් කියැවෙන්නේ එක් චිත්තයක් ඇති වී නැති වීමෙන් පසූ වෙනත් චිත්තයක් ඇති වන බව පමණ ය. ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි ශක්තිය නිශ්චිත අගයක් ගෙන ඉන්පසූ කාලයෙහි නිශ්චිත අගයක් ලබා, පසූව නැවතත් ශක්තියට වෙනත් නිශ්චිත අගයක් ගන්නා ආකාරයෙහි ක්‍රියාදාමයක් චිත්තයට නැත. චිත්තය නැති වී වෙනත් චිත්තයක් ඇති වීමට පෙර චිත්තය නොවන දෙයක් අත් කර ගන්නා බවක් සිංහල ථෙරවාද බූදු දහමෙහි නො කියැවෙයි.
එසේ ම කලින් සඳහන් කර ඇති ආකාරයට බටහිර භෞතික විද්‍යාවට අනූව තටිටූ මාරු කරන්නේ එක ම ඉලෙක්ට්‍රෝනයකි. එහි යම් යම් වෙනස්කම් ඇති වූව ද ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි සාරයෙහි වෙනසක් නො සිදු වෙයි. එහෙත් චිත්ත එසේ නො වෙයි. චිත්තයක් නැති වී යෑමෙන් පසූ ඇති වන්නේ වෙනත් ම චිත්තයකි. අපට හැකි නම් කළ යූත්තේ ඉලෙක්ට්‍රෝනය ද වෙනස් වන්නේ යැ යි ගැනෙන ආකෘතියක් නිර්මාණය කිරීම ය. එය ඉලෙක්ට්‍රෝනය සම්බන්ධයෙන් වූ සිංහල බෞද්ධ ප්‍රවාදයක් වනූ ඇත. ඉලෙක්ට්‍රෝනයෙහි සාරය නොවෙනස් ව පවතින්නේ ය යන ආකෘතිය වෙනූවට ඉලෙක්ට්‍රෝනය වෙනස් වන්නේ ය යන පදනමේ සිට ආකෘතියක් නිර්මාණය කර ගත හැකි වන්නේ කෙසේ දෑ යි සොයා බැලීමට දෑන් පාසලේ ඉගෙන ගන්නා සිසූ සිසූවියන්ට මතු දවසක හැකි වනූ ඇත.
ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් වෙනස් වන්නේ ය යන්න කෙසේ වෙතත් ඉලෙක්ට්‍රෝනයක් නොවෙනස් ව පවතින්නේ ය යන බටහිර ක්වොන්ටම් භෞතික විද්‍යාවෙහි උපකල්පනය බටහිර භෞතික විද්‍යාවෙහි කාලය හා අවකාශය සම්බන්ධයෙන් කියැවෙන සමමිතිය සමඟ සංගත නොවන බව නම් පැහැදිලි ය. අයින්ස්ටයින් පඩිවරයා ගේ සාපේකෂතාවාදය අනූව එක් නිරිකෂකයකු ගේ කාල ප්‍රාන්තරය තවත් නිරිකෂකයකු ගේ අවකාශ ප්‍රාන්තර විය හැකි ය. එමෙන් ම එක් නිරිකෂකයකු ගේ අවකාශ ප්‍රාන්තර තවත් නිරිකෂකයකු සම්බන්ධයෙන් ගත් කල කාල ප්‍රාන්තර ලෙස දෑක්වෙනූ ඇත. මෙයින් කියැවෙන්නේ අවකාශය හා කාලය අතර සමමිතියක් ඇති බව ය. එහෙත් මේ සමමිතිය බටහිර භෞතික විද්‍යාවෙහි සාමාන්‍යයෙන් දක්නට නැත.
උදාහරණයක් වශයෙන් යම් ප්‍රදේශයක පිහිටි වස්තුවක් සලකන්න. මේ වස්තුව එක ම කාලයෙහි එකිනෙකින් වෙනස් වූ ප්‍රදේශ දෙකක හෝ කිහිපයක හෝ තිබිය නොහැකි ය. එහෙත් ඒ වස්තුවට විවිධ කාලවල දී එක ම ප්‍රදේශයෙහි තිබිය හැකි ය. වස්තුවක් දිගින් දිගට ම එක ම ලකෂ්‍යයක වෙනස් නොවී පවතින්නේ ය යන්නෙහි තේරුම ඒ වස්තුව එක ම ප්‍රදේශයක විවිධ කාලවල දී පවතින්නේ ය යන්න ය. එහෙත් ඒ වස්තුවට විවිධ කාලවල දී එක ම ප්‍රදේශයෙහි තිබිය හැකි ය. වස්තුවක් දිගින් දිගට ම එකම ලකෂ්‍යයක වෙනත් නොවී පවතින්නේ ය යන්නෙහි තේරුම, ඒ වස්තුව එක ම ප්‍රදේශයක විවිිධ කාලවල දී පවතින්නේ ය යන්න ය. එහෙත් ඒ වස්තුවට විවිධ ප්‍රදේශවල දී එක ම කාලයෙහි පැවතිය නොහැකි ය. මෙහි දී ඉහත සඳහන් අයින්ස්ටයිනීය සමතුලිතතාවය බිඳ වැටෙයි. බටහිර භෞතික විද්‍යාවෙහි දක්නට ලැබෙන මේ විසංවාදය බොහෝ දෙනා ගේ කතාබහට ලක් වූවක් නො වෙයි. එවැනි විසංවාදයක් ඇති බව හෝ බොහෝ දෙනා නොදනිති. මේ විසංවාදයෙන් ගොඩ එන මඟක් වෙයි. එහෙත් එහි දී වස්තුවෙහි පැවැත් ම අත්හැරිමට සිදු වෙයි.
මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා