අයින්ස්ටයින් වරද්දා ගත්තේ ද?
මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා
ඩි සිටර් (De sitter)- අවකාශය පිළිබඳ ව යමක් කිව යූතු ය. ඒ විසඳුම ඩී සිටර් නම් විද්වතා ලබා ගන්නේ අයින්ස්ටයින් පඩිවරයා විසින් සංශෝධනය කරන ලද කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණය යොදා ගනිමින් ය. මේ සංශෝධනය තරමක රසවත් කතාවක් වෙයි. අයින්ස්ටයින් විද්වතා තම නමින් ඇති කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණ මූළුමහත් විශ්වය සඳහා ම විසඳූ අවස්ථාවෙහි ඔහූට ලැබූණේ ස්ථිතික නොවන විසඳුමකි. එහෙත් එකල බටහිර ලෝකය දෑන සිටි විශ්වය ස්ථිතික එකක් විය. විශ්වය ප්‍රසාරණය වන බව හබල් නම් විද්‍යාඥයා තම නිරිකෂණවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස නිගමනය කළේ එයට පසූ කාලයක දී ය. තම කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවලින් විශ්වය සඳහා ලබා ගත් විසඳුම නිරීකෂිත විශ්වය සමඟ නොගැලපෙන බව තේරුම් ගත් අයින්ස්ටයින් විද්වතා කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවලින් ස්ථිතික විසඳුමක් ලබා ගන්නා අයූරු කල්පනා කළේ ය. එසේ කල්පනා කිරීමේ දී ඔහූට වැටහූණූ කරුණක් වූයේ කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවලට තවත් පදයක් එකතු කිරීමෙන් ස්ථිතික විසඳුමක් ලබා ගත හැකි බව ය. ඒ අද λ(ලැම්බ්ඩා) පදය නමින් හැඳින්වෙයි. කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවල වම් අත පැත්තේ ඇත්තේ අවකාශ කාලයෙහි ජ්‍යාමිතිය හා සම්බන්ධ පද ය. දකුණූ අත පැත්තේ ඇත්තේ අංශූ, වස්තු හා විකිරණ නිසා ඇති වන ශක්තියත්, ගම්‍යතාවන් හා සම්බන්ධ පද ය. අංශූ වස්තු හා විකිරණ හේතුවෙන් ජ්‍යාමිතිය හෙවත් අවකාශ කාලය ඇති වන්නේ යැ යි කියන්න් එබැවින් ය. අයින්ස්ටයින් පඬිවරයා λ පදය එකතු කෙළේ තම කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවල වම් අත පැත්තට ය. වම් අත පැත්තට එකතු කිරීම නිසා λ පදය ජ්‍යාමිතිය හා සම්බන්ධ පදයක් ලෙස සාමාන්‍යයෙන් සලකනූ ලැබිණි.
කෙසේ වෙතත් λ පදය එසේ එකතු කිරිමෙන් පසූ ව කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවලින් විශ්වය සඳහා ස්ථිතික විසඳුමක් ලබා ගැනීමට අයින්ස්ටයින් විද්වතාට හැකි විය. එහෙත් අයින්ස්ටයින් පඩිවරයා එසේ ස්ථිතික විසඳුමක් ලබා ගත් වසරෙහි ම ඩි සිටර් විද්වතා කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවල λ පදය තබා ගනිමින් ම තමා ගේ නමින් අද හැඳින්වෙන විසඳුම ඉදිරිපත් කළේ ය. ඒ විසඳුමට අනූව, විශ්වය ස්ථිතිකව නොපැවතී ප්‍රසාරණය වෙයි. ඉනූන් ටික කාලයකට පසූව ලෙමටෙයාර් නම් රුසියානූ විද්‍යාඥයකු λ පදය නොමැතිව විශ්වයට ස්ථිතික විසඳුමක් ලබා ගැනීමට සමත් විය. λ පදය ඇති ව හෝ නැති ව හෝ විශ්වයට ස්ථිතික මෙන් ම ස්ථිතික නොවන විසඳුම් ද ලබා ගත හැකි බව පෙනී ගියෙන් අයින්ස්ටයින් විද්වතා λ පදය එකතු කිරීමට ගත් තීරණය පිළිබඳ ව කණස්සල්ලට පත් විය. ඔහූ කියා සිටයේ λ පදය එකතු කිරිම තමා කළ ලොකු ම වරද බව ය.
ඩි සිටර් විසඳුමට අනූව විශ්වය ප්‍රසාරණය වන්නේ ඇයි ද යන්න ප්‍රශ්නයක් විය. ඒ විසඳුම ලබා ගෙන ඇත්තේ කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවල දකුණූ අත පැත්ත ශුන්‍ය ලෙස ගැනීමෙන් ය. වෙනත් වචනවලින් කියන්නේ නම්, ඩි සිටර් විසඳුම ලැබෙන්නේ අංශූ, වස්තු හෝ විකිරණවලින් තොර විශ්වයක් සඳහා ය. එනම් හිස් විශ්වයක් පවතිනවා පමණක් නොව ප්‍රසාරණය ද වන්නේ යැ යි λ පදය එකතු කිරීම මඟින් සංස්කරණය කෙරුණූ කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණය මඟින් කියැවෙයි. λ පදය එකතු කෙරී ඇත්තේ කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවල වම් අත පැත්තට බැවින් ප්‍රසාරණය ද ඡ්‍යාමිතියෙහි අංගයක් ලෙස සලකනූ ලැබිණි. එහෙත් ඒ අතර ම එය බලයක් නිසා සිදු වන්නක් ලෙස ද ගැනීමට විද්‍යාඥයෝ පූරුදු වී සිටිය හ. λ පදය නිසා ගුරුත්වයට එරෙහි වූ විකර්ෂණ බලයක් ඡ්‍යාමිතියට, එනම් අවකාශ කාලයට, ලැබෙන්නේ යැ යි විද්‍යාඥයෝ සිතු හ.
මේ කරුණ සහ තවත් දැ අධ්‍යයනය කළ කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයයේ ගණිතමය භෞතික විද්‍යා කණ්ඩායම λ පදය කෙෂ්ත්‍ර සමීකරණවල දකුණූ අත පැත්තට එකතු කිරීමෙන් වෙන ම අර්ථකථනයක් කිරිමට සමත් වී ඇත. ඔවූන්ට අනූව λ පදය ශක්ති විශේෂයක් වෙයි. එපමණක් නොව ශක්ති සංස්ථිතිය බලපවත්වන්නේ λ පදය මඟින් දෙන ශක්තිය ද සැලකිල්ලට ගනිමිනි. සංස්ථිතික වන්නේ අංශූ, වස්තු හා විකිරණවල ශක්ති පමණක් නොවෙයි. ශක්ති සංස්ථිතිය සැලිකීමේ දී λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තිය ද එක් විය යූතු ය. ශක්ති සංස්ථිති නියමය එසේ පූළුල් කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් වන්නේ λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තිය, අංශූ හා වස්තුවල (විකිරණ ද ඇතුළු ව) ශක්තිය බවට පරිවර්තනය වීමට ඇති හැකියාව ය. එලෙස ම අංශූ හා වස්තුවල ශක්තිය λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තිය බවට ද පරිවර්තනය විය හැකි ය.
කෙසේ වෙතත් ඩි සිටර් විශ්වය ප්‍රසාරණය වන්නේ, λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තියක් නිසා යැ යි සැලකිය හැකි ය. ඒ අරුතින් ගතහොත් ඩි සිටර් විශ්වය හිස් විශ්වයක් නො වෙයි. එයට හේතුව වන්නේ, ඒ විශ්වය නිර්මාණය වී ඇත්තේ λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තිය හේතුකොටගෙන වීම ය. කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයයේ අධ්‍යයනයට අනූව, λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තිය කල් යැමේ දී අංශූ හා වස්තු බවට පරිවර්තනය විය යූතු ය. ඒ අංශූ හා වස්තු ඇති වීමෙන් පසූ ව ගුරුත්වාකර්ෂණය ක්‍රියාත්මක වී විශ්වයේ ප්‍රසාරණය නැවතී සංකෝචනය වීමට පටන්ගනියි. සංකෝචනය වන විශ්වයේ අංශූ, වස්තු හා විකිරණ ශක්ති සංස්ථිතිය හේතුකොටගෙන λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තිය බවට පත් වෙයි. එසේ වීම නිසා නැවතත් λ පදය මඟින් නිරූපණය කෙරෙන ශක්තිය මඟින් විශ්වය ප්‍රසාරණය කෙරෙයි. මේ චක්‍රය නැවතීමකින් හෝ පටන් ගැනීමකින් හෝ තොරව දිගින් දිගට ම සිදු වෙයි. එවැනි විශ්වයක් කලක දී ප්‍රසාරණය වී පසූව සංකෝචනය වෙයි. ටික කලක් සංකෝචනය වී නැවතත් ප්‍රසාරණය වෙයි. මේ සිංහල බෞද්ධයන් දන්නා විවටිටකප්ප හා සංවටිටකප්ප සහිත විශ්වයකි. λ පදය ඉදිරිපත් කිරිමෙන් අයින්ස්ටයින් පඩිවරයා වරද්දා ගත්තේ නම් ඒ ඔහූ සිතු අයූරින් නො වෙයි.
ඩි සිටර් විශ්වය ඒ අරුතින් ගත් කල හිස් විශ්වයක් නොවන නමූදු විශේෂ සාපේකෂතාවාදයෙන් ලැබෙන අවකාශ කාලය ගැන කිවහැක්කේ කුමක් ද? ඒ සඳහා ද λ පදය මඟින් අර්ථකථනයක් දිය හැකි වෙයි. එහෙත් එවැනි විශ්වයක ඝනත්වය හෝ පීඩනය හෝ සෘණ විය යූතු ය. එයින් අදහස් කෙරෙන්නේ කුමක් දෑ යි පැහැදිලි නැත. කෙසේ වූවත් අප හිස් යැ යි ගන්නා විශ්වයක අපට තවමත් තේරුමක් නොදිය හැකි ක්‍රියාවලීන් සිදු වන්නේ යැ යි උපකල්පනය කිරීමේ නම් වරදක් ඇතැ යි කිව හැකි නො වෙයි.
අප සාකච්ඡා කරමින් සිටියේ කාලය හා කාලහීය පිළිබඳ ව ය. කාලය යනූ ගලා ගෙන යන්නක් බව සාමාන්‍ය අත්දෑකිම මූත්, බටහිර භෞතික විද්‍යාවෙහි කාලය ගල් ගැසී ඇතැ යි අපි කීවෙමූ. කාලය යන්න නිව්ටෝනීය භෞතිකයෙහි දී ඇති නමූත් අයින්ස්ටයිනීය සාධාරණ සාපේකෂාතාවාදයට අනූව කාලය හා අවකාශය, එනම්, අවකාශ කාලය, ද්‍රව්‍ය හා විකිරණ (ශක්තිය) නිසා ඇති වන්නක් යැ යි ද කීවෙමූ. එහි දී අපට මූහූණපෑමට සිදු වූ ප්‍රශ්නයක් වූයේ ඩි සිටර් විශ්වය හා විශේෂ සාපේකෂතාවාදී අවකාශ-කාලය හිස් අවකාශ ලෙස තේරුම් ගන්නේ කෙසේ ද යන්න ය. අප එයට ද දෑන් ආංශික ව හෝ පිළිතුරක් සපයා ඇත.
එහෙත් අප මේ සියල්ල කරන්නේ බටහිර යූදෙවි ක්‍රිස්තියානි සංස්කෘතියක ය. කාලය හා අවකාශය පිළිබඳ ඉහත සඳහන් සංකල්ප ගොඩනැගෙන්නේ බටහිර යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි සංස්කෘතියෙහි හා පහළොස්වැනි සියවසෙන් පසූ ව නිර්මාණය කෙරුණූ බටහිර ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙහි ය. කාලය හා අවකාශය ඇති වන්නේ ද්‍රව්‍යයේ නිර්මාණය සමඟ ය යන්න ග්‍රීක යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයටත්, එයට මූල් වූ යූදෙව් චින්තනයටත් ආගන්තුක නො වෙයි.
පරණ තෙස්තමේන්තුවෙහි සඳහන් මැවීම සැලකුවහොත්, යෙහෝවා දෙවියන් වහන්සේ ලෝක නිර්මාණය කිරීමට පෙර කාලය යන සංකල්පය වලංගු නොමැති බවට තර්ක කළ හැකි ය. ලෝක නිර්මාණයට පෙර දෙවියන් වහන්සේ කුමක් කළේ දෑ යි ඇසූවහොත් දෙන පිළිතුර නම්, දෙවියන් වහන්සේ කාලය මැව්වේ ලෝකයත් සමඟ බැවින් කාලය මැවීමට පෙර සිදු වූයේ කුමක් ද යන්න වලංගු නැති ප්‍රශ්නයක් බව ය. එයට හේතු ව පෙර හා පසූ යන සංකල්ප ලැබෙන්නේ කාලය සමඟ බැවින් කාලය ඇති වීමට හෝ මැවීමට හෝ පෙර, ඒ සංකල්ප, එනම් පෙර හා පසූ යන සංකල්ප වලංගු නොවන බව ය. පෙර තිබිය හැක්කේ කාලය ඇත්නම් පමණකි. කාලය නොමැති ව පෙරක් තිබිය නො හැකි ය. එබැවින් කාලය මැවීමට පෙර පෙරක් නැත. එබැවින් ලෝකය මැවීමට පෙර දෙවියන් වහන්සේ කුමක් කළේ ද යන්න වලංගු බවක් නොමැති ප්‍රශ්නයකි.
අවකාශය හා කාලය හෝ අවකාශ-කාලය හෝ ද්‍රව්‍යයෙන් තොරව, එනම් අංශූ, වස්තු, විකිරණ හෝ වෙනත් ශක්තිවලින් තොරව පවතින්නේ යැ යි ගැනීම ග්‍රික යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි චින්තනයෙන් පරාබාහිර යැ යි එසේ තර්ක කළ හැකි ය. එහෙත් අප මතක තබා ගත යූත්තක් නම්, අයින්ස්ටයිනීය සාධාරණ සාපේකෂතාවාදයට පෙර එවැනි තර්කයක් බටහිර නොතිබූ බව ය. එයට පෙර බටහිර යූදෙව් ක්‍රිස්තියානි සංස්කෘතියෙහි බලපෑවේ නිව්ටන් හා කාන්ටි යන පඩිවරුන් අවකාශය හා කාලය සම්බන්ධයෙන් කියා තිබූ දැ ය. ඔවූන්ට අනූව, කාලය හා අවකාශය, අංශු, වස්තු හා විකිරණ ආදී වෙනත් ශක්ති මඟින් නිර්ණය වන්නක් නොව අපේ අනූභූතියටවත් හසූ නොවන ප්‍රාග් - අනූභූති සංකල්ප ය. බටහිරයන් අවූරුදු දහස් ගණනක් ජීවත් වූයේ ඒ සංකල්පයෙහි මිස පශ්චාත් අයින්ස්ටයීනීය සාධාරණ සාපේකෂතාවාදී සංකල්පයෙහි නො වෙයි.
මෙහි දී පැන නඟින ප්‍රශ්නය නම්, මේ සංකල්ප පද්ධති දෙකෙන් බටහිර ක්‍රිස්තියානි සංකල්පීය පද්ධතිය කුමක් ද යන්න ය. බටහිර ක්‍රිස්තියානි සංකල්පීය පද්ධතිය නිව්ටන්, කාන්ටි සංකල්ප පද්ධතිය සමඟ මෙන් ම සාධාරණ සාපේකෂතාවාදී සංකල්පීය පද්ධතිය සමඟ ද එකඟ වන්නේ ද? එයට පිළිතුරක් දිය හැක්කේ පරණ තෙස්තමේන්තුව හා වෙනත් බටහිර සංස්කෘතියට පදනම් වූ සාහිත්‍ය කෘති හැදැරිමකින් පසූ ව ය. එහෙත් අපට එකක් පැහැදිලි ය. ඒ බටහිර සංස්කෘතිය යම් යම් දැ විවරණය කිරීමේ දී කිනම් ක්‍රියාමාර්ගයක් අනූගමනය කරන්නේ ද යන්න ය. පෙර කලෙක කතෝලික චින්තනය බටහිර ලෝකයෙහි අධිපතිවාදී චින්තනය ලෙස පැවති යූගයෙහි දී තොමස් ඇක්වයිනාස් නම් කතෝලික පූජකවරයකු වාසය කළේ ය. ඔහූ දේවධර්මවාදය පිළිබඳ වැදගත් කෘති සම්පාදනය කළ ඉහළ ගණයේ බූද්ධිමතකු විය. ඒ පඩිවරයාට එකල අභියෝගයක් විය. ඒ කතෝලික ආගමේ එකල පැවති දෑනූම පැරැණි ග්‍රීකයන් ගේ න්‍යාය සමඟ සංසන්දනය කර ඒ පද්ධති දෙක අතර සාම්‍යයක් දෑකීම ය. බටහිරයන් විසින් මධ්‍ය කාලය යැ යි හඳුන්වන යූගයෙහි බටහිර ආධිපත්‍යය දෑරූ දෑනූම් පද්ධතිය වූයේ ඇරිස්ටෝටල් පඩිවරයා විසින් සකස් කරන ලද්දේ යැ යි කියන දෑනූම් පද්ධතිය විය. ඒ පද්ධතියට එයට හිමි න්‍යායක් විය. ඇක්වයිනාස් පඩිවරයාට භාර වූ කාර්යය වූයේ ඇරිස්ටෝටලීය පද්ධතිය සමඟ එකඟ වන ලෙස කතෝලික ආගම පෙළ ගැස්වීම ය. ඔහූ ගේ සූම්මා තියොලොජි (Summa Theology)- නම් කෘතිය ඒ සඳහා ලියැ වූණූ එකක් විය.
මහාචාර්ය නලින් ද සිල්වා